2023 yılına girerken “yapılacaklar listesi” hazırladınız mı? Elbette büyük bir kararlılıkla okuma hedefleri de belirlemişsinizdir. Yılı neredeyse yarıladık ve itiraf edelim, pek çoğumuz muhtemelen bu hedeflerin epeyce gerisinde. Endişelenmeyin, yıl henüz bitmedi ve okuma hedeflerimize ulaşmak için işe yarayacak bir yöntem var: kitap okuma challenge’ları.
Nurçin Metingil
Kitap okuma alışkanlığı nasıl kazanılır? Neden kitap okuyamıyoruz? Eskiye nazaran okuma alışkanlıklığımızdaki bu bariz değişimin sebebi ne? Bu durum bedenimizi ve zihnimizi meşgul eden yorgunlukların sebep olduğu erteleme eğilimimizden kaynaklanıyor olabilir veya sadece zamanımızı iyi planlamayı bilmiyoruzdur. Eskisi kadar okuyabilsek de daha çok kitaba gözümüzü dikmişizdir belki ama bu sayıyı artırma uğraşlarımız sonuç vermiyordur. Belki de okumaya yanlış kitaplardan başlamamız okumayı sevimsiz bir aktivite gibi görmemize neden olmuştur. İşte bu yüzden tüm bu nedenleri ve daha nicesini bertaraf edebilecek, insanı teşvik edip kitap okuma alışkanlığı kazandırabilecek kitap okuma challenge’ları (book challenge veya reading challenge) deryasına dalalım dedik. Yaz önümüzde uzanırken kitapları bir tatil kaçamağı olarak görenler için de bu yazı bir rehber olabilir.
Nedir bu okuma challenge’ı ve ne işe yarar?
Kitap okuma challenge’ı, okuyucuların kitap okuma motivasyonunu artırmak ve farklı kitaplar keşfetmek için belirli bir süre içinde belirli sayıda ve/veya türde kitabı okuma hedefi belirlemesidir. Örneğin bir yıl içinde 50 kitap okumak veya belirli bir türdeki kitapları tamamlamak gibi hedefler belirlemek veya klasik edebiyat, bilim kurgu, polisiye, biyografi gibi bir tema odağında okuma listeleri yapmak birer challenge (meydan okuma). Bu challenge’lar bireysel olarak yapılabildiği gibi bir grupla da yapılabilir.
Peki, kitap okuma challenge’ları neden bu kadar ilgi görüyor? İster kitap okumanın önemini bilen ama odaklanmakta veya istikrar sağlamakta zorlanan biri olun ister kitap okumanın gereksiz olduğu, zaman kaybından ibaret olduğu yanılgısına düşen biri, bu challenge’lar gerçekten etkili oluyor. Tekdüze giden okuma deneyimine heyecan katmak, okunan kitap sayısında daha üst bir hedefe ulaşmak, farklı türlerden ve farklı kitaplardan haberdar olmak ve bunları deneyimlemek, okunan kitabı konuşabilmek için ortam bulmak, konsantrasyonu ve motivasyonu artırmak, kitap okuma alışkanlığı geliştirmek ve derin edebî deneyimler kazanmanın mümkün olduğu o büyülü dünyayı keşfetmek bu maceraya atılmanın nedenlerinden bazıları.
Kitap okuma alışkanlığı kazanmak neden önemli?
Kitap okumanın gerekliliğinin ve bunun sadece vakit geçirmek için yapılmadığının anlaşılması çok önemli. Zira kitap okuma alışkanlığı kişisel gelişimimizi, dil becerilerimizi, düşünme yeteneğimizi ve zihinsel sağlığımızı olumlu yönde etkiliyor. Akademik kaynakları şöyle bir taradığımızda dahi bunun boş zaman aktivitesi olmadığı, aksine toplumları biçimlendirme gücüne sahip olduğu anlaşılıyor. Düzenli kitap okumak genel bilgi düzeyimizi artırdığı gibi bilişsel gelişimimizi de destekliyor (Cunningham ve Stanovich, 1998). Özellikle geniş bir yelpazede, yani farklı türlerden ve farklı düşüncelerden okumalar yaptığımızda kitapların zihinsel kapasitelerimizi genişletme ve analitik düşünme yeteneklerimizi geliştirme gücü var. Nasıl spor yapan biri vücudunu daha rahat, esnek bir şekilde kullanıyorsa okuyan biri de zihnini o şeklinde rahat kullanabilir. Araştırmalar, düzenli kitap okumanın beyin aktivitesini artırdığını, hayal gücünü geliştirdiğini ve alternatif çözüm yolları bulma becerisini güçlendirdiğini gösteriyor (Mar et al., 2013).
Kurgu metinleri okurken farklı karakterlerin deneyimlerine dâhil olup dünyayı onların açısından görebildiğimiz için kitap okumak başka insanların duygularını anlama ve empati kurma yeteneğimizi de geliştiriyor. (Kidd ve Castano, 2013). Bir de kültürleri tanımak ve tarihsel bağlantılar kurmak için okumak gerekiyor ki zaten kurgu ve tarihi metinlerin okunmasının kültürel farkındalığı artırdığı ve tarih bilincini güçlendirdiği akademik çalışmalarla ortaya konmuş (Miall ve Kuiken, 2002). Okuduğumuz müddetçe muhakeme yeteneği kazanıp zamanı geldiğinde daha doğru kararlar alabileceğiz.
Benim en çok sığındığım şey kitaplar çünkü stresimi azaltıyor ve zihnimi rahatlatıyorlar. Araştırmalar da kitap okumanın kalp atış hızını düşürdüğünü, stres hormonu seviyelerini azalttığını ve gevşeme hissi yarattığını söylüyor (Guzmán-González et al., 2020).
Hiçbir şey için olmasa bile günlük yaşamın stresinden uzaklaşmak için bile kitap okuyabiliriz. Bu konuyla alakalı size iki kitap önereyim: Dubravka Ugresiç’ten Okumadığınız İçin Teşekkürler ve Mehmet İmrak’tan Meşhurların Okuma Alışkanlıkları: Etkili Okuma Teknikleri.
Kitap okuma alışkanlığı nasıl kazanılır?
Kitap okuma alışkanlığı kazanmak çaba gerektiren bir süreç, bunu kabul ediyorum. Ancak saatlerimizi harcayıp sonuç almaya çalıştığımız bir süreç değil. Günde bir sayfa okumanın bile kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için yeterli olduğunu biliyor muydunuz? Çok kapsamlı düşünüp büyük planlar yapmamıza gerek yok yani. İsterseniz bunu deneyin. Bir ay boyunca sabahları uyanır uyanmaz veya akşamları yatmadan önce bir sayfa okuyun, sonra deneyimlerinizi bu yazının altına yorum olarak yazın. Böylelikle deneyiminiz bir başkasının motivasyonu da olur. Siz de zamanla kitap okuma konusunda esnek olabildiğinizi, herkesin okuma hızının ve süresinin farklı olabileceğini görmüş olacaksınız. Bu şekilde kendinizi kısıtlamadan, zorlamadan okumak, kitap okuma alışkanlığı kazanmanızı sağlayacak. Okurken teknolojiyi bir süre sessize almak da iyi bir yöntem olabilir.
Bir de şiddetle tavsiye edilen, herkesin beğendiği o kitapları bir kültür, bir zekâ baremi gibi değerlendirmeyin. Farklı türlerde kitaplar okuyarak ilgi alanlarınızı keşfederseniz bir süre sonra size uygun kitaplarla yolunuza daha hızlı devam ettiğinizi göreceksiniz. Kimi zaman bir türün bir kitabını, anlatım biçimini severken başka bir türde daha çok okumayı sevdiğinizi de görebilirsiniz. Bunu kendinize doğru bir keşif yolcuğu gibi görün ve tadını çıkarın. Asıl “siz” kim ve ne seviyor?
Elbette konu bir yerde okuma hedeflerine ve kitap okuma challenge’larına gelecekti. Okuma challenge’ları çoğu zaman bireysel olarak okuyacağımızdan fazla sayıda kitap okumamızı sağlıyor. Bu challenge’ların kütüphanenize çeşitlilik kazandırdığını da hatırlatalım. Daha önce aklınıza gelmeyen bir kitabı, bir yazarı veya bir türü okuyabilir, hatta çok sevebilirsiniz.
Kimileri bu etkinliklere katılmayı korkutucu buluyor çünkü sorumluluk ve bir yere bağlı olma duygusundan dolayı çabuk sıkılacaklarını düşünüyorlar. Bu sadakat sözünü vermeyi korkutucu bulanlar içinse haberler iyi. Zira okuma challenge’larıher zaman yıllık yapılmıyor. Belli bir etkinlik içinde dahi sadece aylık olarak belirlenen mini challenge’lara katılabiliyorsunuz.
Kitap kulüplerine veya okuma gruplarına katılmak ve aynı kitabı okuyanlarla kitapları tartışmak okuma deneyimini zenginleştirerek daha çok ve sık okumaya teşvik ediyor. Hatta bu okuma challenge’ları içinde okuma tartışmaları yapmak ve yirmi otuz dakikalık sürelerde birlikte okumak için katılabileceğiniz “okuma seansları” (reading sprints) da düzenlenebiliyor. Kitap okuma challenge’larına katılarak oluşturduğunuz listelere sadık kalamayacağınızı düşünüyorsanız bu görüntülü seanslara katılarak beraber okuyabilir, hatta Discord, Telegram veya WhatsApp gruplarında da yazılı olarak sohbetinizi hayatınızın günlük akışı içinde sürdürebilirsiniz.
Unutmayın, kitap okuma alışkanlığı zaman içinde gelişir. Sabırlı olun, kendinize zaman tanıyın ve düzenli olarak kitap okumayı sürdürerek bu alışkanlığı güçlendirin ve en önemlisi bunu bir görev addetmeyin kendinize. Mutlaka keyif aldığınızdan emin olun.
Katılabileceğiniz veya bireysel olarak uygulayabileceğiniz kitap okuma challenge’ları
Türkçe hem de İngilizce okurlar için çok sayıda kitap okuma challenge’ı var. Hepsini bu yazıya sığdırmak zor ama bir kısmına yer vermek istedik. İşte kitap okuma alışkanlığınızı fişekleyecek birbirinden güzel okuma challenge’ları:
Kitapoli – Pınar’ın Kitapolisi
Çok severek takip ettiğim Pınar Çelebi tam bir book challenge kurdu! Elbette zaman zaman hedefe ulaşamadığı oluyor ama bunu da bir challenge olarak görüp onu sonraki aya ceza olarak devrediyor. Kitapoli de onun eğlenceli challenge yöntemlerinden biri. Monopoly oyunundan ilham alınan bu etkinliğin fikir anası o değil ama mükemmel bir uygulayıcısı. Toplamda altı zar atarak o ay ne okuyacağını belirliyor ve buna dâhil olmak isteyenlerle Telegram’da etkinliği sürdürüyor.
52haftada52kadınyazardan52kitap
Yine Pınar Çelebi’nin etkinliklerinden biri. Kategorileri belirledikten sonra paylaştığı kitaplarla takipçilerinden önce bu kategorileri tahmin etmesini istiyor. Daha sonra da başka bir gönderide etkinliğin detaylarını paylaşıyor. Kategoriler bir harika! İsminde bağlaç olan bir kitap, kapağında ağaç olan bir kitap, aşklı meşkli bir kitap, çevirmeni de yazar olan bir kitap… Bu şekilde tam 52 kategoriden 52 kitapla yılı tamamlamak mümkün.
Bizim Büyük Challenge’ımız
Her sene bir katı madde ekleyerek tema belirleyen bir arkadaş grubunun okuma challenge’ı olan Bizim Büyük Challenge’ımız, on beş kişilik küçük bir grupla başlayıp zamanla büyüdü. Bu yıl katı maddeler olarak Suat Derviş ve Lev Nikolayeviç Tolstoy var çünkü bu yazarların mutlaka okunması gerektiğini düşünüyorlar. Ayrıca daha az okunduğunu düşündüklerinden birkaç maddeye de mutlaka kadın yazar veya çevirmen detayı ekleyerek bir saygı duruşu da sergiliyorlar.
buaybiz
#buaybiz etiketiyle takip edebileceğiniz bu okuma challenge’ının yaratıcısı Miyop Astronot lakaplı bir Instagram kullanıcısı. Bu aslında bir bingo reading challenge, yani okuma tombalası. Zar atıyorsunuz ve ilerliyorsunuz. Eğer sağdan sola, yukarıdan aşağıya ya da çapraz olarak beş maddeyi tamamlarsanız BINGO! Challenge tamamlanıyor. Mayıs ayının teması 90’lardı!
Ceviz’in Kitapları
“KURU MAMA BULAMIYORLARSA YAŞ MAMA YESİNLER” sözüyle ünlenen bir kraliçe kedi olan Ceviz’in Instagram sayfasından merhaba! Melis Ünler’in yönettiği sayfada yıl içinde çeşitli kitap okuma challenge’ları düzenleniyor. Bu yüzden hepsini aynı başlık altında toplamak istedim. Ceviz’in Seçkisi bunlardan biri. Haziran ayı için Ceviz, “AĞAÇLI KİTAPLAR”ı seçmiş! Diğer etkinlikler ise Korkuyoruz ama Okuyoruz ve Harflerle Okuyoruz. Biri korku kitapları için, diğerinde ise her ay farklı bir harf belirleniyor ve o harfle başlayan bir kitap okunuyor.
Mavi Şapka Kitap Kulübü Reading Challenge
Dize ve Diyar Tozakı kardeşler tarafından kurulan Mavi Şapka Kulübü, yıl boyunca okumak üzere yirmi beş kategori belirliyor. Ayda bir çevrimiçi buluşarak gidişatı değerlendiriyorlar. Mavi Şapka Kitap Kulübü Reading Challenge’a katılanlar bu yirmi beş kategorinin hepsini tamamlamak zorunda değil. Önemli olan sonuç değil, süreç diyorlar.
GoodReads Reading Challenge
Dünya okurlarını kucaklayan ve geniş bir kitap katalogu sunan Goodreads her yıl okuma hedefi belirleyebileceğimiz bir reading challenge düzenliyor. Kitabı okuduktan sonra platform üzerinde “okundu” rafına aldığınızda otomatik olarak ilerlemenize ekleniyor. Herhangi bir takip sistemi yok ama takip ettiğiniz hesapların hedeflerini ve ilerlemelerini izleyebiliyorsunuz. Ayrıca geçmiş yılların challenge’larına da tekrar bakabiliyorsunuz.
Tarot Readathon
Kitap okuma challenge’larından biri de readathon’lar. Tıpkı bir maraton gibi belirli bir süre devam ediyorlar ve bir tema etrafında şekilleniyorlar. Bu readathon’da çıkış noktası tarot kartları. Haziran ayı boyunca devam edecek olan readthon’da bir takım seçmeniz gerekiyor. Toplamda dört takım var ve bunlar tarot kartlarındaki serilerin isimleriyle adlandırılıyor. Hangi takıma katıldıysanız o takımın “upright” (düz) veya “reversed” (ters) olan challenge’lardan birini seçiyorsunuz. Her hafta takımınızın belirleyici kartıyla eşleşen bir kitap okursanız takımınız puan kazanıyor. Ayrıca en çok sayfa okuyan takıma “Minor Arcana Trophy” (Küçük Arcana Kupası) veriliyor. İlerlemeleri çevrim içi bir dokümanda takip ediyorlar.
Eurovisionathon
Biliyorsunuz, bir süredir Eurovision’a katılmıyoruz ve o heyecanı yaşamayalı epey oldu. Ancak bu readthon sayesinde bir şekilde yeniden yarışma tarihini anlamlı hale getirip o heyecanı uyandırmak mümkün. Helen’ın birkaç yıl önce başlattığı Eurovisionathon’da son tarih elbette yarışmanın yayınlanacağı tarih. Yarışmaya katılan ülkelerden en az birer kitap okuyorsunuz. Hatta bazı katılımcılar boş bir haritada kitaplarını okudukları ülkeleri boyayarak ilerliyor. Kitabını okuduğunuz ülke yarışmada kaç puan alırsa o kadar puan readathon’da puan hanenize yazılıyor. Elbette amaç en yüksek puanı almak, yani kazananı tahmin etmek. Eğlenceli değil mi? Bu yılınki çoktan tamamlandı ama gelecek yıl için aklınızda bulunsun.
Libro.fm Listening Challenge
Yerel ve bağımsız kitapçıları desteklemek amacıyla kazancı onlarla paylaşan sesli kitap platformu Libro.fm, bir sesli kitap challenge’ı düzenliyor. Ayda iki sesli kitap dinlenecek şekilde bir yıl boyunca takip edilecek toplamda yirmi dört kriter sunuyor. Bunlardan ilki de “kitapçının önerdiği bir sesli kitabı dinle”.
Rory Gilmore Reading Challenge
2000 yılında ilk bölümü yayınlanan Gilmore Girls dizisinin kitapkurdu karakteri Rory’nin okuma listeleriyle mutlaka bir yerde karşılaşmışsınızdır. Diziyi izleyenler için Rory karakteri -en azından ilk sezonlarda- ilham kaynağı oldu. Rory’nin okuduğu tüm kitapları okuma hedefine ulaşabilmek için de çeşitli yollar deneniyor. Kitap kulüplerine ve kitap challenge’larına katılmak da bunlar arasında. Belirlenen her bir kategori için Rory’nin kitaplığından öneriler bulunuyor. Türkiye’deki Rory Gilmore Okuma Kulübü’nün de listesi var.
The Harry Potter Sorting Hat Reading Challenge
Harry Potter serisindeki öğrencilerin hangi Hogwarts binasına uygun olduğunu Seçmen Şapka söylüyordu biliyorsunuz. Bu kitap okuma challenge’nda da siz favori binanızı seçip o bina için verilen kriterlere göre okuma listenizi belirleyebiliyorsunuz. Eğer sıkı bir okursanız tüm binaların kriterlerini tamamlayabilirsiniz.
Lord of the Readathon
Otizmli bir okur olan Corinne, Lord of the Rings serisini sevenler için üç aylık bir maraton düzenlemiş. Bu maraton “Orta Dünya’nın kaderini yeniden belirlemek” üzere başlıyor. Yüzük Kardeşleri yine Sauron’a karşı oluyor. Üç ay sonunda listelerini tamamlayan taraf yüzüğün, aynı zamanda Orta Dünya’nın kaderini belirliyor.
Bonus: Kitap Kavanozu – Kitap Turşusu
Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmak için harika bir çözüm olan Kitap Kavanozu güncel bir challenge değil ama her daim uygulanabilir. Selin Yüksel bunu kızıyla okumak için kullanıyor ama kitaba ulaşmakta zorlananlar da Kitap Kavanozu’nu kullanabilir. Okumak istedikleri kitapların kapaklarının çıktısını alıp bir kavanoz içinde biriktiriyorlar. Daha sonra bu kitapları kütüphanelerden temin edip okuyor, üzerine konuşuyorlar. Böylelikle bir kitabı hem birden fazla okuma şansları oluyor hem de ellerinde tutamadıkları kitap üzerine yeniden konuşabiliyorlar.
Bonus 2: Tırtıl Kids 40 Kitap Tombalası
Tırtıl Kids bir kitabevi aslında ama geçtiğimiz sömestr tatilinde çocuklara dijital hediye olarak kitap tombalası etkinliği hazırlamış. Dört kişiyle yapılabilen bu etkinlikte her oyuncuya bir kart dağıtılıyor. Heybeden sayı yerine bu kitap kartları çıkıyor ve oyuncular kartlarındaki ilk sırayı tamamlayınca “kitaaap”, tüm kartı doldurunca da “kitap kurduuu” diye bağırıyor. Eğer çekilen karttaki kitabı okuyanlar varsa o kitap üzerine konuşuyorlar.
Okumayı bir challenge (meydan okuma) hâline getiren şartlara rağmen bir sebep bulup okumaya devam etmek adına dünyanın her yerinde bir tema etrafında buluşup kitap okuma challenge’ları düzenleyenler -iyi ki- varlar.
Kaynaklar:
- Cunningham, A. E., & Stanovich, K. E. (1998). What Reading Does for the Mind. Journal of Direct Instruction, 1(2), 137-149.
- Guzmán-González, M., Castilla-Earls, A. P., & Mata-Cervantes, G. (2020). Impact of Reading in Reducing Stress Levels: A Study in Mexico. Sustainability, 12(20), 8546.
- Kidd, D. C., & Castano, E. (2013). Reading Literary Fiction Improves Theory of Mind. Science, 342(6156), 377-380.
- Mar, R. A., Oatley, K., & Peterson, J. B. (2013). Exploring the Link between Reading Fiction and Empathy: Ruling Out Individual Differences and Examining Outcomes. Communications, 34(4), 407-428.
- Miall, D. S., & Kuiken, D. (2002). A Feeling for Fiction: Becoming What We Behold. Poetics, 30(3-4), 221-241.
- Nagy, W. E., & Anderson, R. C. (1984). How Many Words Are There in Printed School English? Reading Research Quarterly, 19(3), 304-330.
Diğer dosyaları incelemek için tıklayın.
