Çocuk kitabı illüstratörleri! Çocuk kitabı illüstratör adayları! Bu röportaj sizin için! Çizimlerinizin yurt dışında temsiline, geniş bir iletişim ağına sahip olmak ve bu sırada şahane insanlarla tanışmak için ne yapmanız gerekiyor biliyor musunuz? Kovan Ajans’la yaptığımız bu röportajı okumanız. Buyursunlar.
Kitapçılardaki çocuk kitapları rafları ne kadar da renklendi değil mi? Daha da güzeli elime aldığım kitaplarda giderek daha çok yerli yazar ve çizere rastlıyorum. Yazarların pek çoğu tanıdık, çizerlerle ise yeni yeni tanışıyorum: Cansu Dinç, Funda Akman, Mavisu Demirağ, Osman Büyükmutlu ve daha niceleri… Uzun bir süredir rengârenk, eğlenceli ve özgün karakterleriyle hikâyeleri canlandırıyorlar. Biraz araştırınca bu kitapların yurt dışında da satışa sunulduğunu öğreniyorum. Vay canına! İşler hızlı ilerliyor. Peki bu illüstratörleri kim temsil ediyor?
Çocuk kitapları ağaç kovuğunda yetişmiyor, malumumuz. Yeni bir kitabı ilk defa gördüğümüz o sihirli ana kadar arka planda dev bir organizasyon işliyor. Yazarlar, çizerler, yayınevleri, telif ajansları, grafik tasarım, matbaa süreçleri… Liste uzayıp gidiyor. Bookinton Kitap Platformu’nda bu hafta bu dev organizasyonun en yeni parçalarından birini tanıtıyoruz: Kovan Ajans.
Kovan Ajans’ın kurucu ortağı Beste Bal, yurt dışında temsil edilen eserler ve çizerler hakkında aklımdaki tüm soruları yanıtladı. Sizlere de ilham olması dileğiyle…
Bize kısaca Kovan Ajans’ın hikâyesinden bahseder misiniz?
Kovan Ajans, illüstrasyon ve çocuk edebiyatı alanlarında çalışan bir ajans. Biz illüstratörlerimizin çizim haklarını temsil ediyoruz. Bunun yanı sıra da özenle seçtiğimiz çocuk, ilk gençlik ve -olmasını ümit ettiğimiz- genç yetişkin eserlerinin farklı dil ve formatlara (e-kitap, sesli kitap, yapım) yolculuğu için çalışıyoruz.
Peki, çocuk edebiyatı illüstrasyonu alanında çalışmaya nasıl karar verdiniz? Benim de önümde birkaç seçenek olsa çocuk kitaplarını seçerdim gerçi ama…
Ortağım Gamze (Erentürk) ile Türk edebiyatını uluslararası alanda tanıtan bir projede tanıştık ve üç sene kadar birlikte çalıştık. Proje kapsamında yayıncılarımızın kurgu, kurgu dışı, çocuk ve genç yetişkin kategorilerinde yer alan kitaplarından oluşan kolektif katalogları uluslararası yayıncılara tanıtıyor, telif hakkı satışına destek oluyorduk.
Zaman içinde en dikkat çekici kataloğumuzun çocuk kitapları kataloğumuz olduğunu, bunun da en önemli nedeninin illüstratörlerimizin şahane resimleme yeteneği olduğunu fark ettik. Hatta bir de Türk İllüstratörleri Kataloğu oluşturduk. Dahası, lansmanını yaptığımız 2019 yılı Frankfurt Kitap Fuarı’nda, bu kataloğa bir de 12 eserlik sergi eşlik etti ve çok ilgi çekti.
Doğrudan illüstratörlerimizin iletişim bilgilerinin yer aldığı bu kataloğun işlevi üzerine çalışırken gördük ki sanatçılarımız iletişim konusunda sıkıntılar yaşıyor. Ya müşteri ile iletişim çok kuvvetli değil ya da bir dil bariyeri var. Tüm birikimle birlikte Türkiye’de de çocuk edebiyatı alanında çalışan ve illüstratörleri temsil eden bir ajansın oldukça kıymetli olacağını düşünerek 2020 yılının başında yola çıktık.
Çalışma koşullarınızı da merak ediyorum. Kimler size nasıl başvuruyor? Çizerler size doğrudan ulaşabilir mi yoksa yayınevleri aracılığıyla mı bağlantı kuruluyor?
Bize herkes başvurabiliyor. Eser bazında hak sahibi ya da sahipleri ile resmen ilişki kuruyoruz. Örneğin bir yazar başvurup kitabını temsil etmemiz için değerlendirmemizi istediğinde ilk sorduğumuz soru metnin uluslararası haklarının sözleşmesi gereği kendisinde mi yoksa yayınevinde mi olduğu oluyor.
Bazen biz sormadan önce buna hiç dikkat etmemiş olan hak sahipleriyle de karşılaşıyoruz. Pek çok yazar ve çizer imzaladıkları sözleşmelerin detaylarına hakim değiller. Bu önemli bir sorun, buradan da bir kere daha hatırlatmada bulunayım yazar ve çizer adaylarına. Metnin ve görsellerin uluslararası temsil hakkının kimde olduğunun tespit ettikten sonra muhataplarımızla sözleşme imzalayarak yola çıkıyoruz.
İllüstratör temsili bambaşka bir süreç. Oldukça erişilebilir bir ajansız ve başvuruları yalnızca e-posta üzerinden kabul ediyoruz. İllüstratörler bizimle portfolyolarını paylaşıyor ve bunlar üzerinden sohbet etmeye başlıyoruz.
Sözleşme imzalandıktan sonra?..
Eğer eser temsili sözleşmesiyse eseri kataloğumuza dahil ederek tanıtım materyalleri oluşturuyoruz. Ağımızdaki yayıncılara ve kitap fuarları ile sektörel buluşmalarda tanıştığımız yeni editörlere tanıtımlarını yapıyoruz.
İllüstratörlerimizin çizim haklarını temsil sözleşmesinin ardından portfolyo düzenliyoruz ya da oluşturuyoruz. Onların tanıtım faaliyetleri çok daha katmanlı, o nedenle portfolyodan sonra en iyi şekilde nasıl promosyonlarını yapacağımızı planlayarak yola devam ediyoruz.
Kaç çizer/yazar temsil ediyorsunuz? Hem Türkiye’den hem yurt dışından temsil ettiğiniz sanatçılar var.
Kovan Ajans olarak yayın hakları kataloğumuzda yazar değil, eser temsil ediyoruz. Ortalama 30-35 adet eser temsil ediyoruz. Kalabalık bir katalog oluşturmak yerine her esere hakkını verecek şekilde yoğunlaşabileceğimiz bir katalog oluşturmaya özen gösteriyoruz.
Yabancı yayıncıların Türkçe hakları için çalıştığımız eserlerini de seçiyoruz, onların da tüm kataloglarını temsil etmiyoruz. Güncel ve eski kataloglarından Türkiye pazarına uygun olan eserlerinin bir listesini yapıp o eserler bazında tek temsilci olarak çalışıyoruz.
Çizim haklarını temsil ettiğimiz illüstratör sayımız da 35-40 kişi bandında seyrediyor. Bu yoğunluğu da kontrollü bir şekilde artırmaya eğilimliyiz.
Türkiye’deki ve yurt dışındaki yazarlar ve çizerler açısından telif yüzdelerinin dağılımını, aradaki farkı nasıl değerlendirirsiniz?
Bir eserin yazarı ve çizeri arasında telif yüzdelerinin dağılımı meselesi, tek bir yanıtı olmayan bir konu. Telif yüzdelerinin dağılımında çok farklı uygulamalar var.
Biz sanatçılarımıza resimledikleri kitaplarda illa telif yüzdesi ile çalışmayı takıntı hâline getirmemelerini öneriyoruz. Her eserin bir satış kapasitesi var. Bunu göz önünde bulundurarak bir karar vermek gerekiyor çünkü bu kararın ucunda verilen emeğin karşılığını alamamak da var. Bu nedenle sanatçılarımıza prensip olarak değil eser bazında tek ödemeyle ya da yüzde oranıyla çalışmalarını öneriyoruz.
Genellikle çocuk kitaplarında yazar ve çizer için toplam yüzde oranı %12 oluyor. Yurt dışı dediğimiz de bir yekun değil. Yayınevinin büyüklüğü, bulunduğu ülke ve pazarın gerçeklerine uygun şekilde telif oranları, sanatçıya verilen telif ödemesinin tek ödeme ya da satış üzerinden yüzde olması şeklinde farklılıklar gösteriyor. Türkiye bu açıdan uygulamada ne iyi ne kötü bir noktada diyebiliriz.
Türkiye’de çocuk kitabı yayıncılığı son yıllarda hız kazandı. Bununla birlikte Türkiye’deki çizerler yurt dışındaki yayıncılarla da çalışmak istiyor. Yurt dışında çalışmak isteyen çizerlerde hangi nitelikler aranıyor? Sizin öncelikleriniz neler?
Biz öncelikli olarak sanatçılarımızın çizim haklarını uluslararası alanda temsil etmeyi tercih ediyoruz. Bu nedenle portfolyolarını incelerken daha önce çocuk kitabı resimleme deneyimine sahip olup olmadıklarına dikkat ediyoruz.
Ama karşıma öyle yetenekler çıktı ki deneyimi olmadığı halde “sen yaparsın” diyerek bazılarını çocuk kitabı resimleyebileceğine ben ikna ettim diyebilirim 🙂 Ve hiç pişman etmediler.
Elbette portfolyoda karakter tasarımı, karakterde mimik ve hareket bizim için çok kıymetli. Mekân kompozisyonlarını nasıl bir dille ele aldığı, renk paleti, her şey bir bütün aslında.
Bazı profesyonel illüstratörlerin genç meslektaşlarını “portfolyonda olabildiğince farklı tarzda resimleme kabiliyetin olduğunu gösteren işlerin olsun,” diye yüreklendirdiğini duyuyorum. Ben sürprizleri pek tercih etmiyorum, stilde süreklilik benim için önemli. Tarzını değiştirmek isteyen sanatçılarım oluyor, onu da yolda birlikte keşfediyoruz.
Yani bir illüstratör için iyi bir portfolyo demek, her şey demek mi?
Portfolyosu muhteşem olsa bile iletişimi kopuk olan sanatçıyla maalesef yol alınmıyor. O nedenle önce bizimle olan iletişimlerinin ne derece sağlıklı olduğunu birlikte test ediyoruz. Altı aylık bir deneme sürecimiz var. Malum, illüstrasyon ajansı deneyimi yeni bir deneyim. Kimseyi içinde iyi hissetmeyeceği bir iş ilişkisinin içinde, sadece bir kâğıt parçasının altında imzası var diye zorla tutmak istemeyiz.
Elbette o sözleşmenin diğer tarafı olarak biz de zorla o ilişkiyi sürdürmek istemeyiz. Bu deneme süreci birlikte nasıl çalışacağımızı da ölçme yöntemi. Çizim stilini en iyi şekilde ifade eden bir portfolyo, evet, ama aynı zamanda kuvvetli bir iletişim de aranıyor.
Bu çok aydınlatıcı bir sohbet oldu. Son olarak 2023 yılında Kovan Ajans kataloğunuzda hangi kitapları göreceğimizi de sorayım.
Kovan Ajans’ın 2023 telif hakları kataloğuna web sitemizden ulaşabilirsiniz.
Diğer uzman görüşü röportajlarını okumak için tıklayın.
