Ölüm, ayrılık, kayıp… Küçüklükte ya da büyürken hatta artık koca insan olmuş, apaçık yaşlanmışken karşımıza çıkar. Ne yaparsak yapalım bu zor konuların gerçekliğinden ne kendimizi ne başkasını kaçırabiliriz. Peki ya çocuklar? Çocuklara ölümü nasıl anlatacağız? Bookinton’da Mart ayı için temamız “iyileşme ve umut”. İyileşmeye kabullenmekle başlayalım istedim. Kabullenmeye başlamak için zor konulardan konuşmak gerekir. Peki, bu konuda yardım alabileceğimiz kitaplar hangileri?
Dünya bir güzellikler ve felaketler bütünü. Fanusta yetişen belki de son neslin bir üyesi olarak kendimi bildim bileli bir çocukla “zor konular”ın nasıl konuşulacağını düşünür dururum. Benim çağımda telefondan kendiliğinden yükselen sesler yoktu, herkes her şeye, her an, tek tıkla ulaşamıyordu. Ben küçükken ailemin anlattığı kadarıyla biliyordum, arkadaşlarımdan duyduğum, öğretmenlerimden öğrendiğim kadarıyla…
Peki günümüzün ultra bilgi çağı anlayışında çocuklar o konuşulması “zor konular” hakkında neyi ne kadar bilmeli? Bu, işin uzmanıyla tartışılması gereken bir konu. Bence her çağın değişmez kuralı şu: bir çocuğa direkt veya dolaylı yoldan yaşadığı bir kaybı, ölümü, ayrılığı anlatma görevini üstlendiğimizde bunu nasıl yapacağımıza dikkat etmeliyiz.
Çocuk gelişim uzmanları haftalardır bu işin detaylarını uzun uzun açıklıyor, okuyalım diye özet geçiyor, videolar çekiyor. Ben de bu konuda bildiğim kitaplardan bahsedeyim dedim. Yas sürecindeki çocuklar için iyi geleceğini umduğum kitap önerileri için okumaya devam edin.
Yas sürecindeki çocuklar için sizin bildiğiniz başka kitaplar var mı? Yorumlarda bahsedin, üzerine konuşalım.
Dedemin Adası – Benji Davies
Oğuzhan Aydın’ın çevirisi ile 2017’de Redhouse Kidz Yayınları tarafından yayımlanan Dedemin Adası, bir aile büyüğünü kaybetme üzerine kaleme alınmış bir Benji Davies klasiği.
Sid bir gün dedesiyle birlikte gizli bir dünyada yolculuğa çıkıyor, hayvanlarla dolu yemyeşil bir adaya gidiyorlar. Eve dönüş vakti geldiğinde ise Sid’in dedesini bu adada bırakması gerekiyor. Benji Davies, her zamanki naif çizimleri ile derinlemesine işlediği bu hassas hikâyede şunu anlatıyor: “Sevdiklerimiz ne kadar uzağa giderse gitsin, hep yakınlarımızda bir yerdedir.”
Uçmak – Johan Pegot
Martı Çocuk Yayınları’ndan geçtiğimiz Eylül ayında çıkan Uçmak kitabı bir çocuğun babasından ayrılışını konu alıyor. Günlerini sahilde babasını bekleyerek geçiren kahramanımız bir gün yaralı bir kuşa rastlıyor. Fransız yazar/çizer Johan Pegot’un Türkçeye çevrilen ilk kitabı Uçmak, ayrılık üzerine bir hikâye.
Sen de Hayal Edebilirsin – Charlotte Belliere & Ian De Haes
ABM Yayınları’ndan 14. baskısını yapmış Sen de Hayal Edebilirsin, kayıp üzerine başka bir dokunaklı hikâye. Oriane, teyzesinin ona getirdiği peluş oyuncağını o kadar çok seviyor ki yanından hiç ayırmıyor. Ama bir gün oyuncağının hiç hareket etmediğini ve artık konuşmadığını fark ediyor. Sevdiğimiz birini kaybetmek zor ama yine de onu anmak mümkün, bunun için gözlerimizi kapatıp hayal etmek yeterli.
Ağlamak Güzeldir – Glenn Ringtved & Charlotte Pardi
Uzman Klinik Psikolog Büşra Tarçalır Erol’un çevirisi ve ön sözüyle İlksatır Yayınevi’nden 2022 Aralık ayında çıkan Ağlamak Güzeldir, çocuklarla ölüm konusunu konuşabilmenizi sağlayacak bir kitap. Ölüm, ağır bir konu, ama bir o kadar da gerçek. İşte bu hikâye hitap ettiği yaş grubu nedeniyle konuyu somut kavramlar üzerinden ele alarak üzerinde konuşmayı kolaylaştırıyor.
Boşluk – Azam Mehdevi
Nar Çocuk Yayınları’ndan Ocak ayında çıkan bir kitapla devam ediyoruz. Azam Mehdevi ve Meryem Tahmasebi… İranlı iki kadının elinden çıkan bu hüzünlü hikâye, annesini kaybeden bir çocuğun onun yerine gelen boşlukla başa çıkmasını anlatıyor. Sadece kapak resmi ile bile beni derinden etkileyen bu kitap çocukların ölüme verdiği tepkileri anlamak konusunda biz yetişkinlere de yol gösteriyor.
Ağır Çanta – Sarah Surgey & Larisa Ivankovic
Gergedan Yayınları’ndan 2022 yılında çıkan Ağır Çanta, büyükbabasını yeni kaybetmiş Enid adında bir kızın hikâyesini anlatıyor. Bu kitapta yasın beş aşaması yer alıyor: reddetme, öfke, yüzleşme, keder ve kabullenme. Enid’le birlikte yasın evrelerinden geçerek sırtımıza ağırlık yapan duygularımız hakkında konuşacağız, konuştukça rahatlayacağız.
Bonus: Online Kaynaklar
Depremden sonraki süreçte Ayşe Bilge Selçuk ve araştırma ekibi Çocuk ve Aile Çalışmaları Lab hesaplarından paylaşılan ücretsiz kitaplar ve rehberlerden bahsetmemek olmaz. Türk Psikologlar Derneği ve UNICEF iş birliği ile hazırlanan bu kaynaklarla ilgili detaylı bilgiye ve daha fazlasına ebeveyn gelişim programı web sitesinden ulaşabilirsiniz.
Çocuklarda Yas Anne – Baba El Kitabı
Sallanan Karınca Yuvası
Oyuncak Moli Sallanıyor
Ayrıca Ayrıntı Yayınları’ndan çıkan, yazarının deyimiyle depremden etkilenen çocuklara moral ve umut olması için ücretsiz olarak yayınlanan Işıl Şenol’un yazıp Başak Taşkıran’ın resimlediği Yeni Bir Yuva kitabına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bonus: Yas Sürecindeki Çocuklarla İletişim Kurmanıza Yardımcı Olacak Bir Kitap
Yas Sürecindeki Çocuklar İçin Yaratıcı Müdahaleler – Liana Löwenstei
2021 yılında Epona Yayınları’ndan çıkan bu kitap, yas sürecindeki çocukların duygularını ifade etmelerine ve bu süreçle başa çıkma stratejilerini öğrenmelerine yardımcı olacak yaratıcı etkinliklerin bir derlemesinden oluşuyor. Kitapta terapistler gibi uygulayıcı olarak tanımlanan kişiler için teorik genel bakışın yanı sıra bakımverenler ve okullar için ipuçları ile bireysel veya aile seanslarında kullanılacak etkinliklerden de bahsediliyor. Kitabın yazarı Liana Lowenstein, 32 yıllık klinik deneyimi olan oyun ve travma odaklı bilişsel davranışçı terapisti ve eğitmeni. Yazarın çocuk ve aile terapisi üzerine uluslararası alanda bilinen 12 kitabı bulunuyor.
Diğer kitap öneri listelerini okumak için tıklayın.
Özge Ovalı Karakaya
Ne yapacağımızı bilemediğimiz, nasıl anlatacağımız şaşırdığını zor zamanlarda başvuracağımız harika bir liste olmuş.Elinize sağlık:)