Bookinton

Tanzimat Dönemi’ndeki mürebbiye tipi de dâhil edilecek olursa edebiyatımızda Batılı anlamda ilk roman örneklerinin verilmesinden günümüze dek eğitim temalı birçok eser kaleme alınmıştır. Bu romanlarda başta idealist öğretmen tipi olmak üzere birçok değişik öğretmen tipine yer verilmiştir. Bunlardan ilk aklımıza gelenleri öğretmen temalı romanlar listesi olarak derledik.

Akın Mutlu 

Çalıkuşu ve Acımak

Özellikle kendisi de öğretmenlik yapmış ve müfettişliği sırasında Anadolu’yu gezmiş olan Reşat Nuri Güntekin’in Acımak, Çalıkuşu, Kan Davası, Yeşil Gece eserleri bu konuda edebiyatımızda çok ses getirmiş ve bu eserler ilerleyen yıllardaki eğitim temalı romanlara öncülük etmiştir. Acımak kitabında, kendisiyle yüzleşen idealist öğretmen Zehra; Çalıkuşu’nda Zeyniler köyündeki idealist öğretmen Feride; Kan Davası’nda iki köy arasındaki kan davasını bitiren Ömer Öğretmen; Yeşil Gece’deidealist öğretmen olarak Şahin Öğretmen karşımıza çıkar.

Bu romanlardan yönetmen koltuğunda Osman F. Seden’in oturduğu ve başrollerinde Türkan Şoray ve Kartal Tibet’in oynadığı Çalıkuşu, 1966 yılında beyaz perdeye yansıtıldı. 1985’te ise Orhan Aksoy yönetiminde Ayşegül Aldinç, Ediz Hun, Berhan Şimşek ve Hulusi Kentmen gibi isimlerin yer aldığı Acımak, yedi bölümlük dizi şeklinde TRT’de yayımlandı.

Vurun Kahpeye ve Sinekli Bakkal

Halide Edip Adıvar’ın Vurun Kahpeye romanındaki Aliye karakteri ile idealist öğretmen tipi tekrar karşımıza çıkar. Öğretmen temalı romanlarda genellikle karşımıza çıkmayan bir şekilde, Aliye karakteri olaylar sonrasında linç edilir. Buna rağmen Aliye karakteri, Feride karakterinin yaptığı etkiye benzer bir şekilde edebiyatımızda cehaletle ve vatan hainleri ile mücadelenin simgesi hâline gelir. Eser, 1949’da Lütfi Ömer Akad yönetmenliğinde perdeye yansıtılır. Aliye karakterini Sezer Sezin canlandırır. Bu uyarlama, sinemaya üç kez uyarlanan romanın ilk uyarlamasıdır. 

Halide Edip Adıvar’ın diğer ünlü romanı Sinekli Bakkal’da ise Peregrini (Osman) yetenekli ve insanlara saygılı bir müzik öğretmenidir. Osman F. Seden yapımında, Mehmet Dinler yönetiminde 1967’de izleyicilerinin karşısına çıkan filmde başrolleri Türkan Şoray (Rabia) ve Ediz Hun (Peregrini) paylaşır. Ayrıca sanatçının Tatarcık romanındaki Lale de yine idealist bir İngilizce öğretmenidir. 

Kaplumbağalar

Kendisi de Köy Enstitüsü mezunu olan ve köy edebiyatının en önde gelen isimlerinden biri olan Fakir Baykurt’un Kaplumbağalar adlı romanında, Eğitmen Rıza karakteri bilge öğretmen tipi olarak karşımıza çıkar. Rıza, Tozak köyünde geçen romanının ana karakteri olan Kır Abbas’ın sürekli akıl aldığı kişidir. 

Kaplumbağalar kitabı, 2011 yılında Umut Üzümleri adıyla Tunç Okan tarafından beyaz perdeye uyarlandı. Filmde öğretmen karakterini Yetkin Dikinciler canlandırdı.

Ayrıca Fakir Baykurt’un, otobiyografisinin üçüncü cildi olan ve öğretmen olduktan hemen sonra görev yaptığı Sivas Lisesi’ndeki günlerini anlattığı Kavacık Köyünün Öğretmeni ile ana karakteri idealist öğretmen tipine örnek olan Onuncu Köy romanları da vardır.

O (Hakkâri’de Bir Mevsim)

Ferit Edgü’nün 1977’te yayımlanan romanı O, Hakkâri’nin Pirkanis köyüne öğretmen olarak giden romanın ana karakteri, idealist ve aslında kendini arayan biridir. Yoksulluk ve yabancılaşmanın romanı olan O, 1982’de, Erden Kıral yönetmenliğinde Hakkâri’de Bir Mevsim adıyla izleyicilerin karşına çıktı ve başroldeki öğretmeni Genco Erkal canlandırdı. IMDB 7,3/10 puana sahip olan film birçok ödüle layık görüldü.

Hababam Sınıfı ve Karartma Geceleri

Öğretmen teması denildiğinde hiç şüphesiz ki toplumun her kesimini derinden etkilemiş ve en uzun soluklu seri olan Hababam Sınıfı’ndan da bahsetmek gerekir. Rıfat Ilgaz’ın ölümsüz eseri öncelikle Dolmuş dergisinde tefrika edildi, 1957’de kitap olarak ilk kez basıldı. Rıfat Ilgaz hem dergide hem de ilk baskıda Stepne lakabını kullandı. 

On beş yıl sonra, 1972’de Rıfat Ilgaz, Hababam Sınıfı Baskında, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Hababam Sınıfı Uyanıyor ile seriyi devam ettirdi. Sanatçı bu eserleri takma adıyla değil; kendi adıyla yayımladı. 1987’de beşinci kitap Hababam Sınıfı İcraatın İçinde ile seri sona erdi.

Hababam Sınıfı’nda yazar eğitim sistemini ve okulların durumunu olduğu gibi anlatırken aynı zamanda aksayan yönlerini de güçlü bir mizah ile dile getirdi. Her ne kadar öğrenci karakterler akılda daha çok kalmış gibi görünse de birçok öğretmen tipinin ve karakterinin yer aldığı eserde en dikkat çeken öğretmen karakter, Kel Mahmut lakaplı idealist öğretmen tipindeki Mahmut Hoca’dır. 

Ertem Eğilmez’in yönettiği klasik serinin ilk filmi olan Hababam Sınıfı, 1974’te izleyicilerle buluştu ve çok sevildi. Devamı da çekilen filmler günümüze kadar hem metin hem oyuncu performansları hem de sinema teknikleriyle Türk edebiyatının ve sinemasının en ölümsüz eserlerinden biri olmayı başardı. 

Rıfat Ilgaz’ın diğer önemli eseri olan Karartma Geceleri yıllarca öğretmenlik yapan ve aynı zamanda şair olan Mustafa Ural’ın, sıkıyönetim zamanında, yazdıklarından dolayı bir süre kaçak durumda olması, tutuklanması ve sonrası anlatılır. 1990’da beyaz perdeye Yusuf Kurçenli tarafından uyarlanan filmin başrolünde Tarık Akan oynadı, birçok ödüle layık görüldü. 

Diğer kitap öneri listelerini okumak için tıklayın. 

2 Yorum

Bir Yorum Bırakın

Epostanız gözükmeyecek.