Çocuk kitaplarının içeriğini zenginleştiren çizerler, kitapları ölümsüzleştiriyor. Yıllar sonra çocukken okuduğumuz bir kitabı hatırlamaya çalışırken o çizimlerin hayalimizde bıraktığı izleri takip ediyoruz, değil mi? Peki nedir çocuk kitabı çizerliği ve nasıl olunur?
Henüz okuma yazma bilmeyen bir çocuğa kitap okuduğunuzda ses tonunuza ve kitabın içeriğine önemli bir unsur eşlik eder: kitaptaki çizimler. Duygu ve düşünceleri zenginleştiren resimli çocuk kitaplarının çizerleri bu katkıda yazarlar kadar aktif rol oynuyor. Bu nedenle metin ve çizimlerin bütünlük içinde kurgulandığı kitaplar hem çocuklar hem de ebeveynler için tercih sebebi oluyor.
Geçtiğimiz yılın sonunda Önce Hayal kitabındaki çizimleriyle 37. Aydın Doğan Uluslararası Karikatür Yarışması kapsamında düzenlenen Çocuk Kitabı İllüstrasyonu Ödülü’nü kazanan çizer Zeynep Özatalay ile çocuk kitapları çizeri olmak hakkında keyifli bir sohbet gerçekleştirdik.
Bize biraz kendinizden bahsedebilir misiniz? Mesleğinizi seçerken nasıl bir yolculuğunuz oldu? Resimli çocuk kitabı çizerliğine ilginiz nasıl başladı?
Küçük yaşlarıma dair anlatılan birçok hikâye çizmekle ilgili. “Zeynep’in sesi çıkmıyor, yine nereleri boyuyor,” derlermiş. Aslında tüm çocuklar güzel çiziyor, sadece bazıları çizerek devam ediyor yola. Burada ailelerin teşviki ya da en azından engel olmaması, çocuğun resim saatlerine karışılmaması, çizim malzemeleriyle desteklenmesi çok kıymetli. Yoksa bir süre sonra çocukların çizgiyi çocuklukta kalan bir uğraş olarak görüp bıraktığına şahit oluyoruz. Biraz uzun anlattım 🙂 Çizme serüvenim geliştikçe kitapların resimlerine olan ilgim de arttı diye bağlayabilirim.
Bir resimli çocuk kitabı hazırlanırken nasıl süreçlerden geçiyor? Önce hikâye üzerinde mi çalışıyor, çizimler mi?
Genelde önce yazar hikâyeyi yazıyor, sonra yazar ve yayınevi bir çizer arayışına başlıyor. Orada biz çizerler devreye giriyoruz. Bazen tamamen çizerlerin elinden çıkan öyküler de oluyor. O zaman çizer, görselleri öyküyle birlikte kendi çalışma tarzıyla ortaya çıkartabiliyor.
Haksızlık etmek istemem ama genel olarak yurt dışına kıyasla bizim çocuk kitaplarını daha mazbut, daha aklı başında buluyorum. Hâlbuki hangi çocuk mazbut ve aklı başında olmayı ilgi çekici bulur, değil mi?
Size gelen talepler daha çok yayınevlerinden mi oluyor yoksa yazarlardan mı?
Yıllardır çalıştığım ve çok güvendiğim, sevdiğim yayınevleri var. Onlardan gelen teklifleri öncelikli olarak değerlendirmeye çalışıyorum. Yeni ve kitaplarını sevdiğim yayınevleriyle de kurulan bağlar beni her zaman heyecanlandırıyor. Yazarlardan çok teklif geliyor ama henüz yayınevi ile anlaşılmamışsa genellikle tercih etmiyorum. Kitabın basıma kabulü ve hazırlanması epey meşakkatli bir süreç çünkü.
Resimli çocuk kitapları son yıllarda daha çok ilgi görmeye başladı sanki. Sizce sektör bu kitaplardaki görsel unsurların seçimlerinde diğer ülkelere kıyasla ne durumda?
Çocuk kitaplarına ilgi ve farkındalık çok arttı gerçekten. Bununla beraber bizde basılan kitapların çoğu hâlâ okullar veya ebeveyn tercihleri gözetilerek hazırlanıyor. Bu durum elbette hem konuya hem görsele yansıyor. Mecburen yayınevlerinin tercihleri de ağırlıklı olarak bu yönde oluyor. Çok güzel örnekler de var. Haksızlık etmek istemem ama genel olarak yurt dışına kıyasla bizim çocuk kitaplarını daha mazbut, daha aklı başında buluyorum. Hâlbuki hangi çocuk mazbut ve aklı başında olmayı ilgi çekici bulur, değil mi?
Yakın zamanda yurt dışında satılan We Are Moving isimli bir kitabın illüstratörlüğünü de yaptınız. Yabancı yayınevleriyle iş birlikleri konusunda çizerlere ne önerirsiniz?
Son yıllarda yurt dışı çalışmalarına daha fazla ağırlık verdim. Ladybird Books, Bonnier, Kore’de Woongjin ThinkBig gibi yayıncılarla çalışıyorum ve Avrupa ve Asya üzerinden beni temsil eden iki ajansım var. Çizerlere önerim, portfolyolarını çok iyi hazırlamaları olur. Karşılarında çalışmalarına oldukça eleştirel bakan, kılı kırk yaran yayınevleri ve ajanslar olacak. Portfolyoya seçtikleri parçalarda tarzın tutarlı olması ve çalışmaların özgünlüğü, değerlendirmelerde öne çıkmalarını sağlayacaktır.
Ailelerden çocukları için çok fazla kurs teklifi geliyor. Çocuğun zevkle yaptığı bir şeyi derse ve gelecek meslek tercihlerine çevirmek sağlıklı gelmiyor bana, bırakalım diledikleri gibi çizsinler.
Çizimlerinizde size has bir tarz var. Âdeta imzanız gibi… Bu tarzı oluşturma süreciniz nasıl oldu? Çocuk kitapları çizerlerinin kitabın görsel unsurlarına bakış açısı nasıl olmalı?
Teşekkür ederim, bana hâlâ arayış içindeymişim gibi geliyor, aslında çizgiyle uğraşmak hiç bitmeyen bir serüven. Tarzımın oluşması zamanla oldu, pek çok farklı teknik ve çizgi biçimi deneyerek, yanılarak, çok çok çizerek bugünkü hâline ulaştı.
Çocukların merakını ve detaylara olan ilgilerini çok seviyorum, çizerken de o duyguları gıdıklamaya çalışıyorum. Bazen aylardır okudukları kitapta yeni bir detay yakalayan çocukların anne babalarından mesaj alıyorum. Onlara büyük bir sürpriz oluyor, acaba keşfetmediğimiz başka şeyler de var mı diye tekrar tekrar bakıyorlar. Bir çeşit sürpriz yumurta avı oluyor aramızda 🙂 Benim benimsediğim yaklaşım, kitabı çizerken uzun soluklu bakılacak sahneler yaratmaya, çocukların hayal gücünü tetiklemeye çalışmak.
Bu mesleğe yönelimi olan çocuklar için neler önerirsiniz? Kendilerini çizim konusunda geliştirmeleri için bir okuma listesi öneriniz olur mu? Kâğıt üzerine çizim mi dijital çizime mi ağırlık vermeliler?
Bence her türlü tekniği deneyebilirler. Yurt dışında elle çizilen, çeşitli geleneksel teknikle yapılan çizimler hâlâ revaçta. Bologna Çocuk Kitapları Fuarı’nda mesela çok fazla dijital olmayan çalışma görebilirsiniz. Bu konuda ilgileri varsa çocuklara yönelik çok güzel sanat kitapları var. Ama küçük yaşta ve güzel çizen çocukların illa çizerliğe yöneltilmesine çok sıcak bakmıyorum.
Ailelerden çocukları için çok fazla kurs teklifi geliyor. Çocuğun zevkle yaptığı bir şeyi derse ve gelecek meslek tercihlerine çevirmek sağlıklı gelmiyor bana, bırakalım diledikleri gibi çizsinler.
Favori, resimli çocuk kitaplarınız hangileri? Bu kitapları sizin için diğerlerinden ayıran özellikler neler?
- Kuşa Dönüştüğüm Gün – Guridi,
- Özgür – Emily Hughes,
- Dalga – Suzy Lee,
- Şehirdeki Küçük – Sydney Smith,
- Eğer – Burcu Yılmaz,
- Ördek, Ölüm ve Lale – Wolf Erlbruch…
Çizerleriyle yazmaya çalıştım, daha fazla sayabilirim 🙂 Ben çizgi ve metnin verdiği duyguyla ilgileniyorum sanırım. Bu yazdıklarım da hep hissettirdikleriyle beni etkilemiş kitaplar. Çizimin teknik yeterliliği beni çok ilgilendirmiyor. Bence okura yaşattığı his daha önemli. Bunu ben de çizdiklerimle birazcık başarabiliyorsam, ne mutlu bana.
Diğer Gündem içerikleri için tıklayın.
