Her gün yapay zekâ ile ilgili yeni gelişmelere ve yatırımlara tanıklık ettiğimiz bugünlerde “Nedir bu yapay zekâ?”, “Başımıza ne işler açacak?” diyenler için yapay zekâ ile ilgili kitap önerileri hazırladım. Hayatımıza yıllardır dahil olmasına rağmen neden şu sıralar sanki bir tehlikeye adım adım yaklaşıyormuşuz gibi bir algı var? Yapay zekâ uygulamaları ne işimize yarayacak? Önümüzdeki yıllarda günlük hayatımızda ne gibi değişiklikler olacak? Tüm bu soruların cevabı bu listede! 

Başak Bingüler

İnsan benzeri metinler üretmek için derin öğrenmeyi kullanan ChatGPT ile metinlerden görsel ve videolar oluşturan yapay zekâ uygulamaları çıktığından beri teknolojinin insan becerilerinden ve donanımından beklenen pek çok şeyin yerini alması herkeste bir endişe yarattı. Bu gelişmelerden sonra daha sık cümle içinde kullanmaya başlanan yapay zekâ aslında yıllardır yaşamımızın orta yerinde derin öğrenmesini sürdürüyordu. Her şeyden önce bunun üzerinde düşünmek gerekir belki de: Nedir bu derin öğrenme? 

Veri birikiminin zenginleşmesiyle bugün pek çok sektörde otonom çözümler sunan yapay zekâ, artık sıradan hayatlarımızın eskisi gibi olmayacağı konusunda sinyaller vermeye başladı. Bu noktada oturduğumuz yerden “Peki şimdi sırada ne var?”, “10 yıl sonra hayatımda/mesleğimde ne gibi değişiklikler olabilir?” gibi soruların düşünülmeye başlamasını çok mantıklı buluyorum. Buna rağmen bu soruların çıkış noktasının endişe ve korku olmaması gerektiğini de düşünüyorum. 

Geldiğimiz noktada on yıllardır yapay zekâyı iş planlarında zaten kullananları bir tarafa bırakarak şu sıralar konu hakkında kafa yoran üç grup görüyorum: Yapay zekâ ile değişik ne üretebilirim diyenler; yapay zekâ bizim yerimize geçecek diye hayıflananlar ve bu tarz haberlere odaklananlar; yapay zekâ hepimiz için ne kadar faydalı olabilir diye düşünenler, araştıranlar. Bu arada insan zihninin ele geçirileceğini düşünenler de yok değil. Yapay zekâ teknolojisiyle ilgili spekülatif haberlerin ya da küçük bir kesimi ilgilendiren uç örneklerin öne çıkarılıyor olmasının bunda payı büyük. Bu noktada hepinizi daha geniş bir çerçeveden bakmaya davet ediyorum çünkü teknolojinin gelişim hızı arttıkça uyumlanmak için daha hızlı ve yapıcı düşünmenin bize faydası olacak. Ben, üçüncü gruptan yana saf tutuyorum; yani bu gelişmeler hepimiz için nasıl fayda sağlayabilir diye düşünenler ve araştıranlardan yana. Araştırdıkça da heyecanım ve merakım artıyor. Elbette, bu teknolojinin bu kadar hızla ilerlemesinin birtakım olası tehlikeli sonuçları olabileceğinin farkındayım. Bunu da göz ardı etmeden, spekülasyonlara kulak asmadan esas faydaya odaklanmak hepimizin yararına olacak diye düşünüyorum. Bu arada konuyla yakından ilgili birçok katılımcısı olan Future of Life adlı enstitünün, dünyanın bütün yapay zekâ şirketlerinden ve çalışma gruplarından 6 ay boyunca faaliyetlerini durdurmalarını istediğini de belirtmek isterim. Bir duralım ve bu teknolojiyi insanlığın hayrına nasıl daha etkili kullanabileceğimizi konuşarak ilerleyelim diyorlar ve bunun için imza topluyorlar. Şimdiye kadar 50 binden fazla imza toplandığı söyleniyor. Yalnız başımıza kaygılanmadığımız ortada. 🙂

Tüm bu gelişmeler olurken daha dengeli düşünmenize ve Dataizm’in öneminin daha da arttığı bir geleceğe bugünden hazırlanmanıza faydası olacağını düşündüğüm kitap önerilerini aşağıda listeliyorum. Bu kitapların ortak özelliği masumca ifade ettiğimiz tüm kaygılar hakkında hem içimize su serpiyor olmaları hem olası tehlikeleri mantık çerçevesinde aktarmaları hem de önümüzdeki yıllarda yaşamımızda olabilecek değişiklikler konusunda bolca ilham ve bilgi vermeleri. Eğer sizin de önerileriniz varsa yorumlarda paylaşmanızı bekliyorum. 🙂

Yapay Zekâ Senden Nefret Etmiyor – Tom Chivers

Bu listeyi oluşturma amacımı işte bu kitabın adı doğrudan yansıtıyor! Ocak ayında Mundi Kitap’tan çıkan Yapay Zekâ Senden Nefret Etmiyor kitabı 2019’da ABD’de yayımlandığında The Times’ın Yılın Bilim Kitapları listesine girdi. Kitabın yazarı Tom Chivers, bir bilim yazarı. Kitabın alt başlığı “Rasyonalistler ve Dünyayı Kurtarma Arayışları”. 9 bölümden oluşan kitabın başlangıcında yapay zekâ hakkında detaylı bilgiler yer alıyor. Bununla birlikte “Rasyonalite nedir?”, “Önyargı nedir?” gibi kitabın bakış açısı hakkında aynı noktada hizalanabileceğiniz bilgiler de aktarılıyor. Böyle tanımlar var diye kitabı sıkıcı sanmayın, oldukça akıcı ve sade bir dili var. Bir değişim ve dönüşüm sürecinde olduğumuz için elbette insanlığın geleceğine dair sadece toz pembe bir tablo çizilmiyor. Gelecek yıllar hakkında gerçekçi bir tablo çizerken bilgiler ışığında analizlere yer veriliyor. “Bu alandaki pek çok insana göre insanüstü yapay zekâ hepimizi öldürme ya da hepimizi neredeyse ölümsüz yarı tanrılara dönüştürme potansiyeline sahip” diyen Tom Chivers konuyu iki ihtimalin ortasında gezinerek ve uzmanlardan görüşler alarak irdeliyor. Tam bir zihin yenileme kitabı! 

50 Soruda Yapay Zekâ – Cem Say 

2018 yılının Ekim ayında Bilim ve Gelecek Kitaplığının 50 Soruda Kitap Dizisi dahilinde 1. baskısı yapılan bu kitap, aynı yılın Aralık ayında çoktan 7. baskısına ulaşmıştı. Şu sıralarda 20. baskısı satışta olan kitap, yapay zekâ konusunda 5 bölümde 50 soru yanıtlıyor. Bu konuda daha önce hiç okuma yapmamışlar için bir başlangıç kitabı olabilir. Nitekim kitabın sonunda 26 tane kitaptan oluşan bir okuma öneri listesi de yer alıyor. Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi olan Cem Say, hem yapay zekânın geleceği hakkında öngörüleri hem de başlangıçtan bu yana gelişim süreci hakkında soruları anlaşılır ve kısa şekilde yanıtlıyor. 

Yarının Teknolojileri İş Başında – Bernard Marr

Büyük veri ve yapay zekânın üstadı olarak bilinen Bernard Marr, Medicat’ten çıkan Yarının Teknolojileri İş Başında kitabında geleceği şekillendiren 25 teknolojiden bahsediyor. Yazar, nasıl buhar, elektrik, bilgisayarlar sırasıyla üç sanayi devriminin itici gücü olduysa bu kitapta yer alan 25 teknolojinin de dördüncü sanayi devrimini yönlendirdiğini belirtiyor. Kitaptaki birçok teknoloji trendinin temelini yapay zekâ ve makine öğrenmesi oluşturduğu için birinci bölümde bu konu detaylarıyla yer alıyor ve gelişmeler aktarılıyor. Bundan 10 yıl sonra nasıl bir dünyada yaşayacağınızı hayal etmek için bu 25 teknoloji hakkında şimdiden bilgi sahibi olmak çok işinize yarayacak.

Veri ve Yapay Zekâyla Dijital Dönüşüm – Alexander Borek, Nadine Prill

2021 yılının mart ayında The Kitap tarafından yayımlanan Veri ve Yapay Zekâyla Dijital Dönüşüm kitabı Murat Ülker’in ön sözüyle başlıyor. İşletmelerde dijital dönüşüm, makine öğrenimi ve yapay zekâ temelinde bilgiler aktaran kitap bu gelişmeler sayesinde işletmelerin hayatımıza neleri dahil edebileceği konusunda fikir verecek. Yapay zekâya kafa yorduğumuz kadar “veri” kavramına dair derinlemesine bilgi almak da gelecekte nasıl konumlanacağımız hakkında ilham verici olabilir. Bununla birlikte iş yerinde veri ve yapay zekâ temelinde dijital bir dönüşüm yapmak isteyenler ve yeni iş modelleri üzerinde çalışma yapanlar için de rehber niteliğinde. 

Robotların Yükselişi – Martin Ford 

2018 yılında Kronik Kitap tarafından dilimize kazandırılan Robotların Yükselişi kitabı “yapay zekâ ve işsiz bir gelecek tehlikesi” çerçevesinde konuyu ele alıyor. Bugünlerde okuduğunuzda bazı öngörülerin çoktan gerçekleşmiş olması kitabın güncelliğini yitirdiğini düşündürebilir ama öyle düşünmeyin çünkü Ağustos 2022’de yazarın yeni kitabı Robotların İktidarı da basıldı. İlk kitapta robotların ve yapay zekâ teknolojisinin gelişiminin mavi yaka işçiler gibi beyaz yakalara olan ihtiyacı da ortadan kaldırabileceği üzerinde duran Amerikalı fütürist Martin Ford özellikle “İşimi kaybedecek miyim?” diye düşünenlere hitap ediyor. Ayrıca geleceğin meslekleri hakkında da fikirler veriyor. Otonom dalgasının istihdam üzerindeki etkilerinin grafiklerle ve istatistiklerle anlatıldığı bu kitabın ardından çıkan Robotların İktidarı ise “Yapay zekâ dünyaya nasıl hükmedecek?” sorusunun yanıtlarını veriyor. İkinci kitabı daha okuyamadım. Okuyan varsa yorumlara bekliyorum. 

Yapay Zekâ 2041 – Kai-Fu Lee, Chen Qiufan

Son önerim biraz sürprizli! ☺ 2041 yılında nasıl bir dünyada olacağız merak ediyor musunuz? Yapay zekâ konusunda dünyada bir guru olarak anılan Kai-Fu Lee ve bilim kurgu yazarı Chen Qiufan bir araya gelerek 2041 yılında olması muhtemel teknolojik gelişmeleri 10 hikâye içinde kurgulamışlar. Yapay zekânın hangi noktalara evrilebileceği konusunda köklü bir öngörüye sahip olan Kai-Fu Lee, her hikâyenin sonunda kurgudaki teknolojiyi analiz ediyor. Yapay zekânın gelecekte neler yapabileceğini haberlerde okumak yerine bu kısa ve analizli hikâyeler aracılığıyla zihninizde geleceği canlandırmak daha kolay olacak. Optimist Kitap tarafından dilimize kazandırılan Yapay Zekâ 2041 yeni basıldı. Ayrıca e-kitap olarak Storytel’den de okuyabilirsiniz. 

Bana biraz daha bakış açısı ve hayal gücü lazım diyenlere

Yapay zekâ, otomosyon, derin öğrenme, robot teknolojisi hakkında bugüne kadar düşünmeyenler ve “Bu benim ne işime yaracak?” diyenler için aşağıya birkaç öneri daha bırakıyorum. Biliyorum, hayatımıza sosyal medya girmeden önce buna kendimizi kitap okuyarak hazırlamadık. Bir gün bir baktık ki yeni bir iletişim çağının parçası olmuşuz. Önerdiğim kitaplardaki gelişimler bu geçişten biraz daha hızlı ve birden olacak. Siz istediğiniz hızda adapte olabilirsiniz elbette ama bu konuya bakış açınız biraz da kendinizi nerede konumlandırdığınız paralelinde gelişecek. “Gelsin hayat bildiği gibi gelsin” diyenlerdenseniz zaten zamanı geldiğinde akış sizi içine alacak. ☺ Ben bu geleceğin sadece parçası olmak istemiyorum kurucularından biri de olmak istiyorum diyorsanız işte o zaman bir yandan dönüşüyorken bir yandan da öğrenmeye hız kesmeden devam edeceğiz! 

Ek okuma önerileri:

• T-İnsan – Ufuk Tarhan: Dünyadaki en etkili 100 kadın fütürist arasında yer alan Ufuk Tarhan “Gelecek tahmin edilmez, tasarlanır ve yaşanır.” diyor. İşte bu! Geleceğini tasarlamak isteyenler için T-İnsan olmak hakkında bilgi edinmek etkili bir başlangıç olacak. 
• Teknolojiye Karşı İnsanlık – Geard Leonhard: İnsan ile makinenin yaklaşan çatışmasına bir de derinlemesine bakın. Teknolojiye bakış açınızı tazeleyecek bir kitap.
• Homo Deus – Yuval Noah Harari: Nereden geldik nereye gidiyoruz? Bu teknolojik gelişmeleri insanın hangi amacı tetikliyor? Kendimize bunu neden yapıyoruz? Tüm bunların yanıtı bu kitapta.
• Ben, Robot – Isaac Asimov: Ben kurgu dışı kitap okurken sıkılıyorum gelecekte neler olabileceğini kurgu içinde okumak istiyorum diyenlere Asimov’dan şahane bir bilim kurgu klasiği.

Kitap önerilerinizi ve bu kitaplarla ilgili yorumlarınızı bekliyorum! 

Diğer kitap önerilerini okumak için tıklayın.