Ah Eylül, bir mevsime, bir aya hitap etmek huyum değil, ama senin bu ilk haftalarında -elimde değil- hep bir durgun oluyorum. Sessiz sedasız bir cenaze evinde, iyi niyetli bir misafir gibi başım öne eğik oturup kaybedilenlerin yasını tutuyorum. Bookinton’da bu hafta 6-7 Eylül olaylarını konu almış kitapları, o dönemin insanlarından esinlenilen karakterleri konuşacağız.
Ayları genelde belli bir duygu ile karşılamam, benim için hava güneşli ise güzeldir, yağmurlu ise hüzünlü. Ama Eylül ayı – belki bir sürü bilincine ortak olduğumdan, belki de başka bir şey – hep ıssız sokakları ve ince ince dökülen yağmur damlalarını hatırlatıyor bana. Ta çocukluğumda bana anlatılan bir hikâyeye kayıyor aklım, evlerin kapılarında kırmızı boyalar, yolda çıplak ayak yürüyen bir çocuk, ürkek bakışlar, yalnızlık, korku… ve çaresizlik.
İçimden kısacık ama derin bir es verdim. Kulağıma bir hikâye gibi çalınan o anlar, büyüklerimin ağzından dökülen tüh’ler, vah’lar, bulunduğum odanın huzur ve sıcaklığından uzak o diğer evlerdeki çocuklarda nasıl derin izler bıraktı, benim başıma gelen şey bir başkasına hikâye gibi anlatılsa ne hissederdim, diye düşündüm.
“Rodos’tan İstanbul’a geldiğimiz gün, meğer olaylar varmış, biz bilmiyorduk. Mahallede apartmanların tabelalarını söküyorlardı, ne olduğunu anlayamadan birer kırmızı kumaş bulmamızı istediler, bayrak yapacaklarmış. Rodos’tan İstanbul’a geldiğimiz o gün, meğer 7 Eylül’müş…” Bu anıyı dinlerken çocukluğumdan çok uzakta bir şehirde, evlilik hazırlığındaydım. Karşımda henüz o gün tanıştığım kadının ince parmaklı buruşuk ellerini tuttum, içimde akıp giden bir suçlulukla gözlerine baktım. Başkasının başına gelen bir felaketi bir hikâye sandığım için belki de, utandım.
Şimdi içimden kısa ve derin bir es daha veriyorum. Sizin için 6 -7 Eylül olaylarına tanıklık edebileceğiniz bir liste hazırladım, buyrun, başlayalım.
En Hüzünlü Eylül – Osman Balcıgil
Destek Yayınları’ndan 2020 yılında çıkan En Hüzünlü Eylül, tanıtım bülteninde yazdığı üzere büyük bir aşkın ve büyük bir hesaplaşmanın romanı. Balcıgil romanına “Söyledim ve ruhumu kurtardım!” diye başlıyor. Osman Balcıgil’in İstanbul, Beyazıt’ta bir Ermeni mahallesinde büyüdüğünü öğrendiğimde bu cümlesi benim için daha da anlam kazandı.
En Hüzünlü Eylül’ün sayfalarında bir aşk hikâyesine ve o hikâyenin çevresini saran 6 – 7 Eylül olaylarına, bir toplumun birbirine göre “öteki” taraflarının yaşadıklarına şahit olacaksınız. Sadece adıyla bile insanın kalbine inceden bir “ah” salıveren bu kitap hakkında kişisel yorumlarımı bir kenara bırakacağım. En iyisi Osman Balcıgil’in kendi cümleleriyle, En Hüzünlü Eylül’den bir alıntı ile bu başlığı kapatayım:
“Akşamüstü başlayan yıkım gece yarısına kadar sürmüştü. Üstelik devam da edecekti. Çünkü kendisini yakmanın, yıkmanın, çalmanın şehvetine kaptırmış olanlar hâlâ sokaktaydı… Saatlerce ‘Bravo yavrum!’ diye sırtı sıvazlanan güruh, kendisine ‘Yeter artık bu kadar!’ dendiğinde, söyleneni de söyleyeni de ciddiye almayacaktı.” (En Hüzünlü Eylül, Sf. 398)
Not: Sezin Akbaşoğlulları’nın kitabı Storytel’de seslendirdiğini biliyor muydunuz? Kelimeler yetmez, sesli bir anlatımla kitabı içime işlemek istiyorum diyenler için bu bilgiyi de vermiş olayım.
Güz Sancısı – Yılmaz Karakoyunlu
Google’a “Güz Sancısı” yazdığımda “2009 yapımlı film,” sonucuna ulaşsam da bu filmin Yılmaz Karakoyunlu’nun 1991 yılında yazdığı ve Doğan Kitap’tan 2008 yılında çıkan aynı isimli kitabın bir uyarlaması olduğunu biliyorum. Ulaştığı kitleyi artırdığı için keşke böyle kitapların daha çok film/dizi uyarlamaları yapılsa (mesela Kulüp dizisi / Netflix) diye umarak size biraz kitaptan bahsedeyim.
Salkım Hanım’ın Taneleri kitabının da -evet, “kitabının”- yazarı olan Yılmaz Karakoyunlu, Güz Sancısı’nda 1950’li yılların İstanbul’unu çeşitli karakter ve olaylar üzerinden anlatıyor, cümleler boyunca içinize işleyen o sokaklar, dükkânlar, evler ve hayatlar 6-7 Eylül olaylarına da şahitlik ediyor.
Kitap, 1991 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından verilen En İyi Roman Ödülü’nün sahibi.
Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Strateji Bağlamında 6 – 7 Eylül Olayları – Dilek Güven
Google arama sonuçlarında gezinirken “Bir dakika,” dedim. “Birisi hikâyeleştirmeden, kurgulamadan, öyle olduğu hâliyle 6-7 Eylül olaylarını mı anlatmış yani? Belgelerle falan?” Yazarının adı Dilek Güven olmasına rağmen bu kitabın neden bir çevirmeni (Bahar Şahin) var, diye de merak ettim. İletişim Yayınları’ndan 2021 yılında çıkan bu kitap hakkında biraz araştırma yapınca şunları öğrendim.
Almanya doğumlu Dilek Güven, Bochum Üniversitesi (Almanya) Tarih Bölümü’ne sunduğu “Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Stratejileri Bağlamında 6-7 Eylül 1955 Olayları” teziyle doktora unvanını kazanmış. Sağ olsun İletişim Yayınları da bu tezi kitaplaştırarak Türkçeye, bizlere kavuşturmuş.
6-7 Eylül olayları hakkında sunulmuş bir tez arayanlara harika bir kaynak, olayları yaşayanlarla yapılan bire bir görüşmeler ve daha önce yayımlanmamış arşiv belgelerine ulaşarak ortaya çıkaran Dilek Güven’i tanımak ve hatta biraz minnet duymak için ise harika bir aracı bu kitap.
6-7 Eylül Olayları ve Efsun’un Son Mektubu – Hüseyin Demir
Edebiyatist Yayınevi’nden 2019 yılında çıkan kitabın tanıtım bülteninde şöyle bir anlatıma rastladım, “Gökkuşağının tanımını ilk kez yapan Aristoteles’e göre şehir; farklı dil, din, ırk ve rengin tasnif edilmeksizin bir arada yaşadığı yerleşim yeridir. İstanbul bir şehirdir ve herhangi bir şehir değildir.”
6-7 Eylül 1955’te İstanbul’da yaşananları bir hikâye üzerinden anlatan kitaplardan biri.
Peki ya, adında “6-7 Eylül” geçmeyenler?
Bu listeyi hazırlarken detaylandırmak istediğim ancak okumadan hakkında konuşamayacağım bazı kitaplardan da bahsetmek istedim. Adında değil ama içinde 6-7 Eylül Olayları geçen veya “o dönemlerden” etkilenmiş karakterler içeren kitaplar da şöyle:
- Gurbet Kuşları – Orhan Kemal
- Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi – Ayfer Tunç
- Beyoğlu’nun En Güzel Abisi – Ahmet Ümit
Sizin bu konuyla ilgili önereceğiniz kitaplar neler? Yorumlarda paylaşır mısınız?
Diğer kitap öneri listelerini okumak için tıklayın.
