Hayatınızın en bilgece sohbetlerden birini bir çocukla yapabileceğinizi biliyor muydunuz? Bir çocuğun sohbeti yönetmesine izin verdiğinizde basit ve samimi cümlelerle derin bir yolculuğa çıktığınızı fark edersiniz. Hayata dair, dünyaya dair, dünyayı nasıl gördüğümüze dair… Çocuklar için felsefe kitapları öneri listemizi çocuklarla yapacağımız sohbetleri zenginleştirmek için ilham olsun diye hazırladık.
Çocuklar için felsefe kitapları gün geçtikçe genişleyen bir yelpaze hâlinde raflara dizilmeye devam ediyor. Peki ama çocuklarla “felsefe yapmak” için erken değil mi? Tabii ki değil, hatta felsefe yapmanın tam zamanı. Sebebini şöyle özetleyeyim:
Kendini ve çevresini keşfetme konusunda yeterince yol almış bir çocuk hayatının en muhteşem dönemine şu sorularla giriş yapar: “Bu nedir?” ve “Neden?”
Bir elmanın ne olduğunu, yağmurlu havada neden bot giymek gerektiğini anlatmak pek zor değil ama mesela duyguların ne anlama geldiği veya neden okula gitmek zorunda olduğumuz soruları geldiğinde işin rengi değişiyor. “Çünkü öyle.” yanıtını da zinhar kabul etmeyen, merakla ve ısrarla cevap arayan sevgili parlak geleceğimiz yanıtsız mı kalsın? Olmaz. E, ne yapalım? Bu listeye göz atalım. Yanıtları birlikte kitaplarda arayalım. Ne de olsa tüm bu kitapları yazanlar da bir zamanlar bu soruları soranlardan ilham aldılar. Hazırsanız başlıyorum.
Çocuklar için Felsefe Serisi – Özge Özdemir & Ezgi Platin Atzel, RedHouseKidz Yayınları
Little Thinkers Society’nin kurucusu Dr. Özge Özdemir’in kaleminden çıkan Çocuklar İçin Felsefe kitapları serisinde 8 kitapta 8 farklı soruya yanıt arıyoruz. Özdemir’in 9-12 yaş arası çocuklarla yürüttüğü “Çocuklar için Felsefe” atölyelerindeki tartışmalardan yola çıkarak yazdığı hikâyeler doğal olarak diyalog ağırlıklı. Okurken kendinizi o masada oturan çocuklardan biri veya atölyeyi uzaktan izleyen bir yetişkin olarak hissedebilirsiniz. Günlük hayatta karşılaştığımız sorunlar ve sık kullandığımız kelimelerin anlamları üzerine tartışan bu harika ekibe bir şekilde dahil olmanın peşine düşeceksiniz.
Zor konuları olağanüstü açıklıkta anlatan insanlar vardır, kitaplarıyla tanıştıktan sonra Özge Özdemir de benim için o insanlardan biri oldu. Boğaziçi Üniversitesi, Felsefe Bölümü mezunu olan Özdemir, 2015 yılında Montclair State University IAPC enstitüsünde Çocuklar ve Topluluklar İçin Felsefe (P4C) eğitimi almış. Günümüzde sıkça karşıma çıkan bu kavramı da bana tanıtan ilk insan olmuştur. Elinden ne çıksa okunur, okutulur, dinlenir. Bu sebeple çocuklar için felsefe denildiğinde aklıma gelen ilk isimdir.
Bu serideki Ezgi Platin Atzel’e ait harf çizimleri ise okurun dikkatini devamlı olarak sayfada tutuyor.
Çocuklar için Felsefe Serisi’ndeki kitaplar:
- En İyisini Yapmak Mümkün mü?
- Kavga Çare Olur mu?
- Kaygıdan Kaçılır mı?
- Öfkelenmemek Elde mi?
- Her Şakaya Gülünür mü?
- Her Söze Güvenilir mi?
- Duygular Aklımızı Çeler mi?
- Sözler Can Acıtır mı?
(Not: Felsefe söz konusu olunca “kitap serisi” bana fazla diyenler için, bölüm sonundaki tekil kitaplar içinde Özge Özdemir’in iki yeni kitabını da görebilirsiniz.)
Çıtır Çıtır Felsefe – Brigitte Labbé & Michel Puech & Jacques Azam, Günışığı Kitaplığı Yayınları
Bir başka “hayattan örnekler” içeren felsefe kitapları serisi, bir Günışığı Kitaplığı klasiği hâline gelen Çıtır Çıtır Felsefe serisidir. Haklar ve Ödevler, Mutluluk ve Mutsuzluk, Liderler ve Diğerleri, Ahlaki Olan ve Olmayan, Makineler ve İnsanlar ve daha birçok zıt – veya daha çok bir çizginin iki ucundaki kavramlar diyelim – kavramı kısa kısa örneklerle ele alan bu dünyaca ünlü kitap dizisi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yayına başladığı 2006 yılından beri yenilenen baskılarıyla çocuklarla buluşmaya devam ediyor.
Paris Sorbonne Üniversitesi’nde felsefe eğitimi alan Brigitte Labbé, karışık felsefi kavramları çocuklara aktarabilmek üzerine çalışmış. Sorbonne Üniversitesi profesörlerinden Michel Puech danışmanlığında hazırladığı Çıtır Çıtır Felsefe dizisinde çocuklara felsefenin sürekli kendini yenileyen bir sorgulama olduğunu vurguluyor.
Her kitapta günlük yaşamdan bir durum örneği ile öncesinde veya sonrasında duruma dair yapılan açıklamalara Jacques Azam’ın eğlenceli karikatürleri eşlik ediyor. Bu kitaplar sayesinde çocuklar sadece kavramların anlamını öğrenmekle kalmıyor; gün içinde geçirdikleri “zor anlar” üzerine düşünüp, anlama, yorumlama ve sindirme fırsatı buluyorlar.
Bu kitaplar sayesinde yetişkinler sadece çocuklarıyla hayatın içinden, eğlenceli bir sohbet kurma fırsatı bulmuyor; çocuklarının “zor anlar”ı hakkında daha fazla bilgi edinerek onlara nasıl destek olabileceklerini görüyorlar.
Çıtır Çıtır Felsefe Serisi’ndeki kitaplar:
33 kitabı tek tek sıralayıp siz sevgili okurlarımıza roll down işkencesi yapmayacağımı biliyorsunuz değil mi? 🙂 Kitapları görmek için sizi şuraya alalım.
Pikolo ile Felsefe Öğreniyorum – Michael Piquemal & Thomas Baas, ODTÜ Yayıncılık
Sıradaki felsefe kitapları serimiz ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık tarafından Türkçeleştirilen bir klasik. Fransız öğretmen, yazar Michael Piquemal’ın anlatımı Thomas Baas’ın çizimleri ile 2009 yılında çıkan ilk Piccolophile kitabının ardından devam eden yeni hikâyelerle 2011’e kadar 9 kitaplık bir seri oluşmuş.
Yukarıdaki serilerin aksine 5 yaş üzeri çocuklara hitap eden kitaplar, Pikolo’nun günlük yaşamda karşısına çıkabilecek sorunlarla nasıl baş edebileceğini anlatıyor. Her kitapta yaşamdan örnek sahneler aracılığıyla çocuklara erken yaşta “felsefe yapmaya” davet ediyor.
Pikolo ile Felsefe Öğreniyorum serisindeki kitaplar:
- Ahh Hasta Oldum!
- Bana Kırmızı Motor Al!
- Ben Artık Büyüdüm
- Bergamot Uyuyor Mu?
- Bu Adil Değil!
- Gerçek mi Sahte mi?
- Hayır, Ben Yapmadım!
- Konuş Benimle Küçük Kedi
- O Benim!
Filozof Çocuk Serisi – Oscar Brenifier & Serge Bloch, TUDEM Yayıncılık
Sıradaki felsefe kitapları serimiz de Fransa menşeili. Dünyaca ünlü filozof yazar Oscar Brenifier’in sevilerek okunan 18 kitaplık Filozof Çocuk dizisi Tudem Yayıncılık imzası taşıyor. Neden varım? Her şeyi bilmem gerekir mi? Özgürlük ne işe yarar?.. 18 soru, 18 kitapta yanıt buluyor.
Filozof Çocuk Serisi tüm hayatını felsefeye adamış bir filozofun çocuklarla “düşünme sanatı”nı tanıştırmak amacıyla hazırlanmış. Yazar sorgulama odaklı tutumuyla, her bir kitapta çocuklara daha fazla soru sorarak genç okurlarını doğru düşünme yoluyla yanıtları bulmaya doğru yöneltiyor. Yazının başında bahsettiğim gibi, çocuklarımız sorgulamayı seviyorlar; bu kitaplar ise onların bu sorgulama güdülerini doğru şekilde yönlendirip yollarını bulmalarına destek oluyor.
22 kitaptan oluşan seri hakkında detaylı bilgi için sizi şuraya alabiliriz.
Küçük Filozoflar Serisi
Buraya kadar okuyup da “bizim zamanımızda Decartes’lar, Kant’lar vardı, yok mu onları anlatan kimse?” diye soran varsa, şu an tam yerine geldiniz.
Metis Yayınları’ndan 5 değil, 8 değil, 9 – 14 yaş grubu için önerebileceğimiz bir felsefe kitapları serisi ile karşınızdayım. 30 kitaplık bu seriyi gördüğümde “ah,” dedim, “bu kitaplar benim zamanımda olacaktı…”
Nitekim çok da genç değillermiş, ilk basımları 2011 yılında başlayan Profesör Kant’ın En Çılgın Günü, Karl Marx’ın Hayaleti, Diyojen: Köpek Adam, Epikür’ün Kahkahası gibi daha isminden insanı kendine çeken kitaplar, gördükleri ilgi sonucu yeni basımlarla ve devam kitaplarıyla raflara çıkmaya devam ediyorlar.
Serideki kitaplar farklı çizer, yazarların ve çevirmenlerin elinden çıkmış. Benim favorim ise Jean Paul Mongin oldu. Kendisinin Nisan 2019 yılında verdiği bir röportajda kurduğu “Felsefe yaptığınızda çocuğun şaşırma yeteneğine yaslanırsınız.” cümlesini aklımın en aydınlık köşesine yazdım.
Yan Marchand, Jean Philippe Pierron gibi çeşitli felsefe doktor ve profesörlerinin ellerinden çıkmış olan bu hikâyeler çocuklara olduğu kadar yetişkinlere de hitap ediyor. Serinin tamamını incelemek için tıklayın.
Bal Gibi Felsefe Serisi
Çocuklar için felsefe kitapları listemizin başında sözünü ettiğimiz tanıdık isimlerden biri, Brigitte Labbé’nin bir başka felsefe kitapları serisinden söz edelim. Doğan Egmont Yayınları’ndan çıkan Bal Gibi Felsefe seti çocukların belki de en amansız sorularına yanıtlar arıyor.
Eric Gasté’nin çizimleri ile renklenen kitaplarda anne ve babasına hiç durmadan sorular soran Filo’nun her akşam onu ziyarete gelen bilgin kuş Zof ile yaptığı sohbetlere tanık oluyoruz.
Filo soruyor:
- Okula Gitmezsem Ne Olur?
- Kavga Edersem Ne Olur?
- Param Olmazsa Ne Olur?
- Yalan Söylersem Ne Olur?
- Kurallara Uymazsam Ne Olur?
Bizim için belki biraz erken ama yine de şimdiden okuyup yanıtlarını araştırsam fena olmaz. Bekleyin beni Filo ve Zof, sizinle tanışmaya geliyorum.
Bonus: Felsefe Aromalı Kitaplar
– Felsefe konusuna şöyle bir kapı aralığından bakabileceğimiz, hafif kokusu burnumuza gelecek kadar felsefe içeren kitaplar yok mu?
– Bilmem…
Ama mesela Kobi Yamada’nın Bir Fikirle Ne Yaparsın? kitabı, çocuğunuzla bir düşüncenin oluşumu ile ilgili somut kavramlar üzerinden sohbet etme olanağı tanıyor. Sonra, seriye girmeyelim derseniz, Özge Özdemir’in yazıp Gökçe Akgül’ün resimlediği; Yakın-Uzak ve Büyük-Küçük kavramlarını birçok farklı açıdan ele alan, soyut ve somut anlamlar üzerinde konuşan eğlenceli iki kitaptan bahsedebilirim: Uzakta Bir Dağ Yakında Bir Macera ile Küçük Bir Nokta Büyük Bir Fil. Epey soyut bir kavram olan “önyargılar” üzerine somut bir hikâye arayışınız olursa Öğretmenim Bir Canavar, oldukça sürprizli ve eğlenceli bir kitaptır. Meav Yayıncılık’ın Türkçeye kazandırdığı Sözlerin Kalp Kırmasın ise yine soyut bir kavram üzerine harika çizimleri olan somut bir hikâye ile konuşma fırsatı sunuyor. Yine bir P4C uzmanı olan Deniz Alter‘in yazdığı, çizimlerini Sezen Aksu Taşyürek’in yaptığı, soru sormayı seven çocuklar için birebir Hayaller Bir Baloncuğa Sığar Mı? kitabından bahsetmeden geçmeyelim. Ela ile birlikte dünyayı daha yakından tanımak için yeni sorular sormaya ve var olanlara cevaplar aramaya hazır olun.
Çocuklarla “felsefe yapmak” ile ilgilenen yetişkinler, özünde felsefe ile ilgili olan yetişkinler ve meraklı çocuklar için ise Pan Yayınları’ndan Küçük Prens Üzerine Düşünmek, Masalperest Yayınları’ndan Meraklı Çocuklar İçin Felsefî Hikâyeler ve Paraşüt Kitap’tan Felsefe Makinesi kitaplarına göz atabilirsiniz.
Bu listedeki kitaplardan okuduklarınız var mı? Sizin yorumlarınız nedir? Önerebileceğiniz başka kitaplar varsa yorumlarda buluşalım.
Diğer kitap öneri listelerini okumak için tıklayın.
