Star Wars hayranlarının dört gözle beklediği 4 Mayıs Star Wars Günü geldi çattı. Çizgi Düşler Yayınevi’nden çıkan Mandalorian 1 ve Mandalorian 2 grafik romanlarının çevirmeni Tuncer Haydarlar ile Star Wars evreni ve çizgi roman dünyasındaki yeri hakkında konuştuğumuz 4 Mayıs Star Wars Günü özel röportajımız sizlerle. 

Merve Nur Bilgiç

Öncelikle sizi tanıyalım. Okurlarımıza kendinizden bahseder misiniz?

Ben Tuncer Haydarlar. Bilkent Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği, Anadolu Üniversitesi’nde de Görsel İletişim Tasarımı okuyorum. 2018’den beri Çizgi Düşler Yayınevi’nde çizgi roman çevirmeni ve yardımcı editörü olarak çalışıyorum.

Star Wars evrenine olan ilginiz ne zaman ve nasıl başladı?

Star Wars’la henüz ilkokuldayken bir arkadaşımdan ödünç aldığım DVD’ler aracılığıyla tanıştım. Filmleri bir heves izledikten sonra evrenle ilgili daha fazlasını öğrenme isteğim beni kitaplara, çizgi romanlara ve video oyunlarına götürdü. Animasyon serileri, yeni filmler, figürler derken Star Wars külliyatının içinde buldum kendimi.

Filmler ile çizgi romanlar arasında tam olarak nasıl bir ilişki var? 

Bu sorunun cevabını hakkıyla verebilmek için filmler dışı Star Wars içeriklerini takip edecek herkesin kafasını karıştırabilecek bir ayrımı yapmak gerekiyor önce. 2012’de Star Wars’un Disney çatısı altına girmesiyle, o döneme kadar yayımlanmış ve “Genişletilmiş Evren” adı altında anılan eserlerin neredeyse hepsinin geçerliliği silindi. Artık “Legends” olarak adlandırılan bu işler, evrenin güncel devamlılığı içinde bir yere sahip değil. Dolayısıyla 2012 öncesi yayımlanan çizgi romanların detayına girmeyeceğim bu cevapta. 

2015’te Marvel tarafından Star Wars #1 ile yeniden başlatılan Star Wars çizgi romanları serüveni, bugün onlarca seri ve yüzlerce sayıyla Star Wars’un herhangi bir unsurundan keyif alan çizgi roman okurlarını yakalamanın peşinde. Şunu netleştirmek önemli, çizgi romanlar herhangi bir şekilde filmde anlatılanlarla zıtlaşmıyor. Çoğunlukla filmler arasındaki boşlukları doldurdukları gibi (Örneğin Star Wars (2015) serisi A New Hope ve The Empire Strikes Back arasında geçiyor.) karakterlerin geçmişini anlatan ya da tamamen özgün hikâyeler sunan çizgi romanlar da var. Diğerlerine kıyasla sayıca çok daha az olsalar da izlediklerimizi yeniden anlatan Mandalorian gibi işler de yok değil. 

Mandalorian’dan bahsedelim. Serinin ilk iki kitabının çevirisini siz yaptınız. Mandalorian Star Wars evreni içinde yer alan bir hikâye, evet, ama bu evrenin tam olarak neresinde? Star Wars evreninin doğru anlaşılması ve takip edilebilmesi için Mandalorian gibi spin-off tarzı dizilerin nasıl izlenmesi gerekiyor?

Şimdilik yayımlanmış tüm Mandalorian çizgi romanları, dizinin uyarlamaları. O yüzden bu soruya hepsi için ortak bir cevap vermek mümkün. Mandalorian, The Return of the Jedi’da yaşanan olayların 5 yıl sonrasında başlayan bir dizi. Sezon aralarındaki zaman atlamalarıyla kronolojisi biraz bozulsa da orijinal üçlemenin sonuyla sequel üçleme arasında geçtiğini söyleyebiliriz.

Din Djarin adında, dizi için yaratılmış bir karakterin maceralarını anlatıyor Mandalorian. Tabii ilerleyen sezonlarda sürprizlerini bozmamak için adlarını yazmayacağım tanıdık karakterler de dahil oluyor dizinin kadrosuna. Mandalorian dahil tüm Star Wars dizilerini, evrene dair çok az bilgiyle bile takip etmek mümkün. Yine de en azından Star Wars evreninde önemli yer tutan 66. Emir, Ölüm Yıldızı’nın patlatılışı ya da Yavin Savaşı gibi büyük olayların bilinmesi, aradaki ufak göndermeleri de yakalayabilmeyi sağlıyor. Öte yandan, dizilerden alacağınız keyfin evrene olan hakimiyetinizle orantılı arttığının da altını çizelim. 

Bu dizilerin, çizgi romanların okuyucudan gördüğü ilgiye nasıl bir katkısı oldu? Bu evrene hâkim biri olarak bu dizileri başarılı buluyor musunuz?

Dizi ve çizgi romanların yayımlanma süreçlerindeki uyumsuzluk dolayısıyla büyük bir katkısı olduğunu söylemek zor. Mandalorian özelinde, karakterin hikâyesini dizi dışında devam ettirmeyi reddettiklerinden çizgi romanlar da dizinin hayranlarına hitap ediyor. Yine de Türkçe basılan Mandalorian serisi, dizinin hikâyesinin daha küçük yaş gruplarına uygun bir yeniden anlatımını sunduğundan dizideki şiddet dozu dolayısıyla -çocuklarına bu evreni izletemeyen ebeveynler için-keyifli bir aile deneyimi sunuyor. 

Dizilerin başarısı fazlasıyla subjektif bir konu. Şahsen Andor’u sadece bir Star Wars dizisi olarak değil, bir prestij draması olarak da çok başarılı bulduğumu söyleyebilirim. Mandalorian’ın ilk sezonundan çok keyif almıştım fakat devam sezonlarında odağın ana karakterin hikâyesinden sapması ve ilk sezona gösterilen özenin eksikliği tadımı biraz kaçırdı. Yine de yakında yayımlanacak Visions animasyon antolojisinin ikinci sezonunu ve Ahsoka dizisini merakla bekliyorum. 

Star Wars evreninin başarısı nerede yatıyor? Bu kadar geniş bir kitleyi etkisi altına almasındaki önemli etkenler sizce nelerdir? 

Bence başarısının temelinde bilim kurgu ve fantastik macera türleri arasında eşine ender rastlanacak bir denge yakalayabilmesi yatıyor. Anlaşılmasını zorlaştıracak ya da anlatıyı durağanlaştıracak bilim kanunlarını gönlünce esnetiyor olsa da ışın kılıçları, uzay gemileri ve her birinin farklı kültürleri olan yüzlerce ırkıyla geniş bir kitleye hitap ediyor. Tematik olarak da hem kahramanın yolculuğu üzerinden özünde iyi-kötü çatışması sunabilecek kadar sade hem de kurduğu evren içinde baskıcı rejimlere direnişten ırkçılığa, sömürge eleştirisinden militarizm karşıtlığına birçok konuya değinebilecek kadar zengin. Filmlerin yanına aksiyon figürleri, romanlar, animasyon dizileri ve oyunlar gibi birçok farklı element de eklenince Star Wars’un hitap ettiği kitlenin genişliği pek de şaşırtıcı değil.

Peki, Star Wars evreni nereye gidiyor? Gelecekte bizi nasıl bir Star Wars evreni bekliyor? 

7-10 Nisan tarihleri arasında düzenlenen Star Wars Celebration etkinliği, önümüzdeki yılların yol haritasını bir dereceye kadar çizdi aslında. İlk filmden bu yana bir geri bir ileri gitmesine rağmen sinemada Skywalker ailesinin hikâyesinden pek de uzaklaşamayan Star Wars, önümüzdeki yıllarda çok daha geniş bir zaman çizelgesine yayılacak gibi duruyor. Şimdilik bir tanesi ilk Jedi’ın ortaya çıkışına odaklanacak üç farklı film geliştirildiğini duyurdular. Bunların içinde Mandalorian, Book of Boba Fett ve Ahsoka gibi yakın dönemde geçen dizilerdeki olaylara kapanış getirecek bir film de var. Dolayısıyla film ve diziler arasındaki sınırın giderek belirsizleşeceğini söyleyebiliriz. Yine birkaç yıldır roman ve çizgi romanlarda geniş bir yer kaplayan High Republic döneminin geçtiğimiz günlerde çıkan Jedi: Survivor oyununda yeniden gündeme gelmesiyle birlikte, o döneme ilerleyen yıllarda ağırlık verilmesini beklemek mantıklı. Yayın platformlarının etkisinin giderek arttığı şu günlerde, büyük markaların anlatılarında dizilerin rolünün arttığı bir gerçek. Star Wars da halihazırda devam edenlerin yanına Acolyte ve Skeleton Crew gibi dizileri de ekleyerek bu alandaki varlığını arttıracaktır. 

Star Wars hakkında farklı platfomlarda da paylaşımlar yapıyorsunuz.  Bunun yanında sizi başka nerelerde göreceğiz? Projelerinizden bize biraz bahseder misiniz?

Çizgi roman tarafında çevirmenlik ve yardımcı editörlük yapmaya devam ederken (Bu arada benden duymuş olmayın ama 4 Mayıs’a çok güzel çizgi romanlar geliyor.) bir yandan Star Wars hakkında içerik üretmeyi de sürdürüyorum. Taylan Akıl’la birlikte kaydettiğimiz T&T podcast, hem benim YouTube kanalımda hem de Spotify, Apple Podcast vb. tüm platformlarda erişilebilir halde. Yıllardır Star Wars içerikleri üreten sevgili dostum Sarp Kürkçü’nün YouTube kanalında da her Çarşamba canlı yayınlarımıza devam ediyoruz. Ek olarak kendi YouTube kanalımda video denemeler hazırlamaya da devam ediyorum, hatta 4 Mayıs itibarıyla Mandalorian’ın ana karakteri Din Djarin hakkında bir video da kanalımda yer alacak. Bir de her şey yolunda giderse bu yaz Florida’daki Disney World’un bir parçası olan Star Wars temalı Galaxy’s Edge parkını ziyarete gideceğim. Orada karşılaştıklarımı da yine YouTube kanalımda Star Wars hayranlarıyla paylaşmayı planlıyorum.

Son olarak, Star Wars evrenini çizgi romanlar üzerinden takip etmek isteyen ancak nereden başlayacaklarını bilemeyenler için sıralı bir okuma listesi verir misiniz? 

Star Wars çizgi romanları birkaç farklı seri ve tek kitaplık hikâyeler şeklinde dağıldığından takibi biraz kafa karıştırabiliyor gerçekten. Yine de aşağıda Türkçe basılmış Star Wars çizgi romanlarının olabildiğince sıralı bir listesini yapmaya çalışalım. Burada başta tek sayılık fasiküller hâlinde basılıp daha sonra cilt şeklinde tekrar basılan işlerin ciltli hallerini listeye eklediğimi belirteyim.

Türkçe basılmış çizgi romanlar arasında en fazla Cumhuriyet Çağı’na kadar geriye gidebiliyoruz. Dolayısıyla prequel üçlemede gördüğümüz Cumhuriyet dönemi çizgi romanları, kronolojik olarak ilk okunması gerekenler. 

• Star Wars: Cumhuriyet Çağı – Aydınlık
• Star Wars: Cumhuriyet Çağı – Karanlık
• Darth Maul
• Mace Windu: Cumhuriyet Jedi’ı
• Darth Maul – Dathomir’in Oğlu

Bunların ardından 66. Emir ve Revenge of the Sith filmleriyle birlikte Cumhuriyet Çağı son buluyor ve orijinal üçlemenin geçtiği İsyan Çağı’na kadar İmparatorluk hükmü altındaki bir galaksiye tanıklık ediyoruz. Bu sürecin işlendiği tek çizgi roman serisi, Darth Vader: Sith Kara Lordu.

• Darth Vader: Sith Kara Lordu Cilt 1: İmparatorluk Makinesi
• Darth Vader: Sith Kara Lordu Cilt 2: Mirasın Sonu
• Darth Vader: Sith Kara Lordu Cilt 3: Yanan Denizler
• Darth Vader: Sith Kara Lordu Cilt 4: Vader Kalesi

4 ciltte tamamlanan bu serinin ardından, orijinal üçlemede gördüğümüz İsyan Çağı geliyor.

• Star Wars: İsyan Çağı – Aydınlık
• Star Wars: İsyan Çağı – Karanlık
• Kanan Cilt 1: Son Padawan
• Kanan Cilt 2: İlk kan
• Prenses Leia
• Chewbacca
• Han Solo
• Star Wars Cilt 1: Skywalker Saldırıyor
• Darth Vader Cilt 1: Vader
• Star Wars Cilt 2: Kaçakçı Ayı’nda Yüzleşme
• Darth Vader Cilt 2: Gölgeler ve Sırlar
• Vader Vuruldu
• Star Wars Cilt 3: Asi Hapishanesi
• Darth Vader Cilt 3: Shu-Torun Savaşı
• Darth Vader Cilt 4: Oyunların Sonu
• Star Wars Cilt 4: Harbinger’ın Son Uçuşu
• Doktor Aphra Cilt 1: Aphra
• Star Wars Cilt 5: Yoda’nın Gizli Savaşı
• Haykıran Hisar
• Doktor Aphra Cilt 2: Doktor Aphra ve Müthiş Kazanç
• Star Wars Cilt 6: Yıldızlar Arasında
• Star Wars Cilt 7: Jedha’nın Külleri
• Star Wars Cilt 8: Mon Cala’da İsyan

Hâlâ devam eden Star Wars serisinin içinde bulunduğu isyan çağının ardından, Direniş Çağı’na kadar geçen sürede Mandalorian’ın 2 cildinin bulunduğunu ardından da henüz cilt haline getirilmemiş Direniş Çağı fasiküllerinin okunması gerektiğini hatırlatarak okuma listesini bu şekilde sonlandıralım.

Tuncer Haydarlar kimdir?

2000 yılında Manisa’da dünyaya geldi. Çocukluğundan beri devam eden Star Wars hayranlığıyla yola çıkarak 2018 yılından itibaren yayıncılık dünyasında yerini aldı. Çizgi Düşler Yayınevi’nden çıkan All New Wolverine Cilt 2: İç Savaş II (2020), Mandalorian 1. Sezon Grafik Romanı (2022), Mandalorian 2. Sezon Grafik Romanı (2023) çizgi romanlarının çevirmenliğini, Chewbacca (2021), Mace Windu: Cumhuriyet Jedi’ı (2021), Doktor Aphra Cilt 2: Doktor Aphra ve Müthiş Kazanç (2022), Kanan Cilt 1: Son Padawan (2022), Kanan Cilt 2: İlk Kan (2022), Star Wars Cilt 8 : Mon Cala’da İsyan (2022), Ölümsüz Iron Fist Cilt 3: Iron Fist’in Kitabı (2022), Identity Crisis (2022) ve Secret Origins / Gizli Kökenler Sayı 7-8 (2022) çizgi romanlarının da yardımcı editörlüğünü yaptı. Ankara’da yaşayan Haydarlar bir yandan Bilkent Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde öğrenim hayatını sürdürürken öte yandan çevirmenlik ve yardımcı editörlük yapmaya devam ediyor. 

Diğer çevirmen röportajlarını okumak için tıklayın.