Cevdet Bey ve Oğulları – Orhan Pamuk
Edebiyatımızın önemli isimlerinden biri olan Orhan Pamuk, Cevdet Bey ve Oğulları adlı kitabında, İstanbullu bir ailenin üç kuşak hikâyesini anlatırken Meşrutiyet’ten Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna dek dönemin inançlarını, kültürel değerlerini, sosyal ve siyasal yapısını tanıtıyor. Panoramik, bir çağ romanı olan Cevdet Bey ve Oğulları Yapı Kredi Yayınlarından okuyucuya ulaşıyor.
Ülke: Türkiye
Türü: Roman
Okur Yaşı: Genel Yetişkin Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Dönem, çağ romanlarına ilgi duyanlar.
Sayfa Sayısı: 580 sayfa
İmla: ☺️
Ebat: 13,5 x 21 cm
İnceleme
Romanın yazılış hikâyesi
Orhan Pamuk, Cevdet Bey ve Oğulları‘nı yazmaya 1974 yılında 22 yaşında başlamış ve 1978 yılında 26 yaşında tamamlamış. Başlangıçta romanın Karanlık ve Işık başlığını taşıması tasarlanmış. Cevdet Bey ve Oğulları, 1979 yılında yayımlanmamış kitapların katılabildiği Milliyet Roman Armağanı’nı kazandı ve birincilik ödülünü Mehmet Eroğlu’yla paylaştı. Yarışmada birinci olan eser ve eserlere büyük ödül olarak, kitapların Karacan Yayınları tarafından basılması sözü verilmesine rağmen ekonomik gerekçelerle roman basılamadı. İlk baskısı 1982 yılında Karacan Yayınları tarafından yayımlandı.
Nesiller-Üç Kuşak
Cevdet Bey ve Oğulları, bir ailenin üç kuşak hikâyesini anlatıyor. Roman Cevdet Bey’in otuzlu yaşlarında 1905 yılında başlıyor ve torunu Ahmet’in otuzlu yaşlarını sürdüğü 1970 yılında son buluyor. Aile etrafında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, dönemin kültürel özellikleri, toplumun orta ve üst gelir sınıflarının dünya görüşleri, yaşam biçimleri, ev hâlleri, tüketim alışkanlıkları da hikâyenin ögeleri arasında yer alıyor.
Cevdet Bey ve Oğulları ismi aslında roman kahramanı Cevdet Bey’in dükkânına astığı tabeladır. Cevdet Bey babasının vefatından sonra ticarete atılıyor, Jön Türk olan ağabeyinin Paris’e gidişinin ardından da ailesinin geçimini üstleniyor. Odunculukla başlayan işi bir nalbur dükkânı açmaya kadar götürüyor. Kuşaklara dayanan ticaret geçmişi “Cevdet Bey ve Oğulları-İthalat-İhracat-Nalburiye” levhasına dayanıyor. Yetişen nesiller de ticareti geliştiriyor; zenginlik arttıkça yaşam konforları da buna bağlı olarak artıyor. Meşrutiyet döneminde, gayrimüslimlerin arasında ticaretle uğraşan bir Müslüman olarak Cevdet Bey, tüccarlığının küçümsendiğini düşünüyor. Tek amacının işi ve ailesi olduğu vurgulanan roman kahramanının arkadaşı da pek yok. Alman sosyolog Karl Marx’ın kavramlaştırdığı “yabancılaşma” teorisi gibi Cevdet Bey de bizzat kendi doğasına, kendine, kendi emeğine, ilişkilerine, dünyaya ve yaşama yabancılaşıyor ve yalnızlaşıyor.
Ağabeyi Nusret ise bir Jön Türk olarak Abdülhamit’in yönettiği ülkeyi beğenmiyor. Veremli olmasına rağmen içeri temiz havanın gelmesi için pencerenin bile açılmasını istemiyor.
“Pencereyi kimse açmasın! Burası, benim memleketim, orada, Fransa’da olduğu gibi karanlıktan kurtuluncaya, Abdülhamit yıkılıncaya, her şey aydınlık, temiz, namuslu, iyi oluncaya kadar kimse pencereyi açmasın.” cümleleri ile kendi gözünden devrinin panoramasını çiziyor. Romanda, hükümet otoritesinin değişmesine, kültürün ve zamanın farklılaşmasına rağmen yine de hayattan haz alan ilk nesil, Cevdet Bey ve eşi Nigân Hanım.
Kitapta ikinci kuşak, Cevdet Bey’in oğulları Osman ve Refik üzerinden resmediliyor. Refik ve onun arkadaşları ile kılık kıyafet, geleneksel yaşam alanları, evlilikler, dine yaklaşım değişen memleket havasına ayak uydurma çabasında. İkinci kuşak bir Batılı gibi yaşamaktan yanalar. İlk nesilde aile değerleri fazlasıyla önemliyken ikinci kuşakta gayrimeşru ilişkiler eşlerini aldatan Osman ve Refik’le anlatılıyor. Toplum olumsuz yönde değişiyor. Birlikte yaşanılan konaklardan dar alanlardaki apartmanlara geçiliyor. Hayat tarzları değiştikçe önceki nesil eleştiriliyor, görüş ayrılıkları ortaya çıkıyor. Örneğin; eskiden ortaoyununa gülen nesil artık anlaşılmaz olarak adlandırılıyor. Aile çevresinden olan Sait Nedim Bey, “Bir kere Naşit’i seyrettim, niye gülüyorlar anlamadım. Babam ise severdi,” diyerek kuşaklar arasındaki ayrışmayı gözler önüne seriyor. İkinci nesilde kapitalist düşünce hâkim. Oğul Osman’ın, Hatay’ın anavatana katılması söz konusu olduğunda konuya sadece ticaret olarak yaklaşması buna bir örnek.
Refik’in oğlu Ahmet’in merkezde olduğu üçüncü nesil, sorgulamadan itaat eden, konformist yeni bir hayat sürüyor. Artık apartmanlarda yaşanıyor. Ailevi bağlar ve dayanışma gittikçe zayıflıyor. Ahmet Nişantaşı’nda tek başına yaşıyor. Yurt dışında güzel sanatlar eğitimi aldığından geçimini Fransızca ve resim dersleri vererek sağlıyor. Sosyalist ve devrim yanlısı. 12 Mart 1971 muhtırasına giden süreci gazetelerden takip ediyor. Tüccar bir aile sınıfından geliyor fakat sosyalist olduğu için burjuvazi karşıtı. Artık açıktan dillendirilmeye başlanmış askeri bir darbeden yana olduğunu göstermekten çekinmiyor. Romanda, üçüncü kuşaktakilerden sadece Ahmet üzerinden bir Türkiye perspektifi çiziliyor.
Türkiye panoraması ve sonuç
Bir dönem romanı olan Cevdet Bey ve Oğulları, tıpkı Rus edebiyatında Lev Tolstoy’un Anna Karenina adlı eseri gibi ya da Alman edebiyatında Thomas Mann’ın Buddenbrook Ailesi gibi toplumun belirli bir dönem içindeki değişimini anlatıyor. Nitekim yazar, roman hakkında bilgi verirken, kendi aile geçmişini de kurguya katarak benzer bir aile romanı yazmayı arzuladığını açıklıyor: “Thomas Mann’ın ‘Buddenbrooks’ta kuşaklar boyu bir aileyi anlattığını görünce, kendi hikâyemi anlatabileceğimi hemen anlamıştım. Genç kahramanlarım ise benim yirmi yaşlarımdaki Sarte-Camus etkilenmelerimden izler taşırlar, ama bu kitabi bir şey değildir bütünüyle. Babam da kahramanlardan biri gibi 1950’lerde Paris’e gitmiş, Cafe Flore’de arada bir rastladığı Sartre’nın bazı kitaplarının Gallimard Yayınevinden çıkan ilk baskılarını almıştı. Cevdet Bey, bütün bu etkilerle, büyük bir aile romanı yazmak isteği ve bu roman da Jön Türk’lerden Cumhuriyet’in ilk elli yılının sonuna kadar İstanbul’u hikâye etme tasarımın sonucudur.”
Cevdet Bey ve Oğulları ile okura, Türk toplumunun 1905-1970 yılları arasında yaşadığı sosyopolitik değişim ve Türkiye panoraması sunuluyor. İlk sosyopolitik değişim; Osmanlı toplumundan Türk toplumuna geçiş. Yerleşik ahlâk anlayışı zarar görüyor. Artık geleneksel-geniş ailelerden çekirdek aileye dönüş başlıyor. Üçüncü kuşakla resmedilen Ahmet’in tek başına yaşaması bireyselleşmeye ve yalnızlaşmaya işaret ediyor. İkinci sosyopolitik değişim ise yeni otoriteyle oluşan politik kültürün toplumu oluşturması.
Kaynakça:
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Cevdet_Bey_ve_Oğulları
- Engin Kılıç. Orhan Pamuk’u anlamak. İstanbul: İletişim Yayınları.
Orhan Pamuk kimdir?
Nobel Edebiyat ödüllü Orhan Pamuk 1952 yılında İstanbul’da doğdu. Liseyi, İstanbul’daki Robert Kolej’de okudu. İstanbul Teknik Üniversitesinde üç yıl mimarlık okuduktan sonra okulu bıraktı ve İstanbul Üniversitesinde gazetecilik okudu. Kendisini roman yazmaya adadı. 2006 yılında aldığı Nobel Edebiyat Ödülü ile bu ödülü alan ilk ve tek Türk yazar oldu. Roman yazmaya büyük önem verdiği için adı romanla özdeşleşti. Romanlarında genellikle iç konuşmalara yer veriyor. Tarih, felsefe, gazete ve şiir gibi değişik metinlerden alıntılar yapıyor. Romanlarındaki zaman kavramı eskiye dönüşlerle ya da geleceğe gidişlerle şekilleniyor. Orhan Pamuk eserlerinde Türk kültürüne, kültür ve inançlarına ve eski motiflere sıkça yer verdi. Postmodernizm akımından etkilendi. Eserlerini bu çerçevede yazdı. Başlarda belirsiz gibi gelen olay örgüsü sonradan kendini belli ediyor. Etkilendiği akımın yanında anlatım teknikleriyle de dikkat çekiyor.
Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi, Kafamda Bir Tuhaflık, Kırmızı Saçlı Kadın, Veba Geceleri gibi romanların yazarı olan Pamuk, Columbia Üniversitesinin beşerî bilimler bölümünde edebî yazarlık ve karşılaştırmalı edebiyat dersleri veriyor.
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
Fatma Doğru –
Cevdet Bey ve Oğulları henüz okumadığım bir kitap, incelemeyi okuyunca Yakup Kadri’ nin Kiralık Konak romanındaki dönemleri, nesilleri, kopuşları hatırladım.