Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek – Ayfer Tunç
Ayfer Tunç’un Can Yayınlarından 70’li Yıllarda Hayatımız alt başlığıyla yayımlanan Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek kitabı, gün geçtikçe zayıflayan toplumsal hafızamızı anlatısıyla canlandırıyor. Başta 70’lerde çocuk olanlar ve aslında herkes için kıymetli bir referans kitap niteliği taşıyor.
Ülke: Türkiye
Türü: Yaşantı
Okur Yaşı: Genel Yetişkin Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Anı kitapları sevenler, yetmişli yıllara ilgi duyanlar, dönem referans kitabı arayanlar, sosyal tarihimize dair okumayı sevenler.
Sayfa Sayısı: 496 sayfa
İmla: ☺️
Ebat: 13 x 19,5 cm
İnceleme
Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek kitabı 70’li Yıllarda Hayatımız alt başlığıyla Can Yayınları’nın Can Çağdaş serisinden yayımlanıyor. İlk baskısını 2001’de YKY’den yapan kitap yıl dolmadan yirmi beşinci baskıya ulaşmış. O günden bu yana okuyucusu hep var. Çağdaş edebiyatımızın en güçlü yazarlarından Ayfer Tunç’un bu kitapla 2003 yılında aldığı bir Balkanika Ödülü de mevcut.
Kitap, o yıllarda İstanbul’da doğan ve büyüyen bir çocuk olarak okudukça sadece bir tebessüm veya bir buruk özlem değil aynı zamanda kişisel tarihime de her konu başlığı altında ekleyebileceğim yüzlerce anıya ışık oldu. Belki de ben “fil hafızalı” tabir edilen kişilerden olduğum için hem o günlerin böyle detaylıca karşımda olmasından hem de tüm o yılları Ayfer Tunç’un kaleminden okumaktan çok etkilendim.
“Görgünün önemsendiği, aile terbiyesi almış sıfatının çok sık kullanıldığı yıllarda, iyi aile olmanın koşulu varlıklı olmak değil, görgülü olmaktı.”
Çıktığı yıl aldığım ilk kitap şu an ailemin evinde. Annemle zaman zaman konu başlıkları içinden birkaç tanesini seçip okuyoruz. Üstüne yaptığımız acı tatlı sohbetlerde en çok da insanların duygularının henüz samimi olduğu yılları, sıcak komşuluğu ve –en azından benim şehrimde– hiç ara vermediğimiz tiyatro, konser gibi hafta sonu etkinlikleriyle dolu yılları yâd ediyoruz. Bu incelememi yazmak için ise kendime yeni bir kitap aldım ve üstüne notlarımı uzun uzun döşeyerek okudum.
Ayfer Tunç, dört yıl önce katıldığı Doğan Hızlan’ın TRT2’de yayımlanan Karalama Defteri programında kitapla ilgili şöyle söylüyor, “… tamamen tarihe bir not düşmekti amacım ve Abdülaziz Bey’in kitabından ilham alarak yazmıştım: Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. O kitabı okuduğumda bugün hiçbirinin kalmamış olduğunu ve zamanın aslında yalnız bizi yaşlandırmadığını hayatımızı da sildiğini; iz bırakmazsak eğer bir şeyleri söylemezsek bunlardan hiçbir şey kalmayacağını hissetmiştim ve yeni zamanlar, izler daha sanki var gibi görünüyor ama derli toplu bir iz bırakalım diye yazdım. Ama garip bir şekilde bir çocukluğa gidiş kitabı oldu o, benim yaşıtlarım için özellikle…”, “… hâlâ geleceğe ışık tutan ve geçmişi merak eden insanlar için bir yol kitabı gibi okunmaya devam ediyor.”
Siz de okurken Ayfer Tunç’un çocukluğunda da çok iyi bir gözlem yeteneğine sahip olduğunu ve bunu bize anlatma ve yaşatma dilinin çok kapsayıcı olduğunu fark edeceksiniz.
“Şanssız mıydık?
Haksızlık olur şimdi…
Cemal Süreya”
“Neden, nasıl?” adlı giriş bölümündeki bu alıntı, kitabın yazıldığı sürece çok uymuş. Yıl 2023 ve ben bugüne baktığımda bahsi geçen detayların birçoğunu hatırladığım için çok şanslı olduğumu görüyorum.
Kitap, yaşam evreleri sırasıyla ilerliyor: çocukluk, ilkokul dönemi, ilk gençlik, gençlik, aile kurma, komşuluk gibi bölümlerle bize 70’li yılların panoramasını sunuyor.
Birkaç ana başlık şöyle:
– Saklambaç Oynayan Kaleye Mum Diksin
– Buradayım Örtmenim!
– Radyoyu Kapat, Televizyonu Aç
– “Sazlıklarda Havalanan Bir Ördek Gibi Sesin”
– Cansız Hatıralar ve Duygu Defterleri
– Arkadaşlıklar, Aşklar
– Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek
– Evlerde ve Çevrede Günlük Hayat
– Küçük Şehrin Halleri
Kitapta siyaset, o döneme ait başta gündelik hayatımızı etkileyen gelişmelerle sınırlanmış. Kıbrıs Barış Harekâtı, sokağa çıkma yasakları, mecliste kurulan hükümetler, düşen hükümetler gibi konular üzerinden bilgilendirilmiş okuyucu – ki yeterli olduğunu düşünüyorum. Bu kısım başka bir kitap yazmayı daha gerektirebilir.
Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek
Kitaba da adını veren Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek bölümünde sizi bekleyen alt başlıklara örnek vermek istiyorum:
– Misafirlikler, misafir odaları
– Kabul günü, altın günü, dolar günü
– Gece oturmaları, yatıya kalan misafir
– Kolonya, şeker, ikram
– Çam sakızı çoban armağanı
– Canım anneme anneler gününde bir hatıra
– Diploma hediyesi: bisiklet
Bu incelememi bayrama birkaç gün kala yazarken “Nerde o eski bayramlar?” lafını günden güne daha çok duyuyor hatta bu lafın yanına bir de “Nerde o eski samimiyet?”, “Nerde o zarafet, o saygı, o incelik, o görgü?” gibi soruların sıkça eklendiğini görüyor ve üzülüyorum. Bayram ritüellerimiz kitapta “BAYRAMINIZI ‘KUTLULAR’ ESENLİKLER DİLERİZ” başlığıyla bir bölüme sahip ve bazı âdetler devam etse de bazıları 70’leri yaşayan, merakı olan ya da dönem dizilerine aşina insanlar için daha tanıdık:
– Bayram baklavası, mendil, çorap
– Bayram kartı
– Bayram harçlığı
70’lerde bir çocuk olarak bazı çok sevdiğim âdetlerin, kırk elli yıl sonra günümüz çocuklarının dünyasında yeri olmaması çok anlaşılır. Yine de okuduğum zaman etkilendiğim ve inceden özlediğim, bir gerçek.
Kitap dört yüz doksan altı sayfa ve her başlık her detayıyla çok dolu. Ayfer Tunç, sadece hatıralarla değil görsellerle de desteklemiş kitabı. O dönemde çıkan haber ve reklamlardan, fotoroman sayfalarından, gazetelere verilen “hayat arkadaşı” arama ilanlarına güzel bir tarihi seçki var.
Bu arada kapak tasarımı da ödüllü tasarımcı Utku Lomlu’ya ait.
Bizim zamanımızda…
Yazarın hem giriş bölümünde hem de arka kapakta yer alan yazısından; onun gibi bizler gibi çok sayıda kitapseverin paylaştığı endişeyi de alıntılayarak aktarıyorum:
“(…) Ben çocukken büyükler konuşmalarına, ‘Bizim zamanımızda…’ diye başlarlardı: ‘Gaz lambasında ders çalışırdık.’ Bu kitapta ben de, ‘Bizim zamanımızda…’ diye söze başlıyorum. ‘Cep telefonu yoktu, şehirler arasına telefon bağlatırdık.’ (…) Kâğıdı oldum olası seven biri olarak gelecekte söze şöyle başlanmamasını dilerim: ‘Bizim zamanımızda kitap diye bir şey vardı, kâğıttan yapılıyordu. Düşünebiliyor musunuz?’”
Kitaplar hep olsun, Ayfer Tunç hep yazsın, biz de okuyalım. Ben de bu inceleme vesilesiyle “Bayramınızı ‘kutlular’ esenlikler dilerim.”
Siz bu kitabı okudunuz mu? En çok dikkatinizi çeken mesaj neydi? Yorumlarda paylaşır mısınız?
Bookinton haziran ayı yazarı olan Ayfer Tunç hakkında daha fazla bilgi için yazar dosyamıza göz atın.
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
Yorumlar
Henüz Bir Yorum Yok