Acayip Yaratıklar Sözlüğü: Acâyibü’l- Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât – Anonim
Düzenleyen: Betül Özden
15. yüzyılda Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış olan Acâyibü’l-Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât kitabı Acayip Yaratıklar Sözlüğü adıyla Holden Kitap etiketiyle raflardaki yerini aldı.
İnceleme
15. yüzyıldan günümüz Türkçesine Gamze Çelik Başaran tarafından uyarlanan Acayip Yaratıklar Sözlüğü, evrendeki her şeyin, tüm varlıkların, gerçek ve hayali yüzlerce unsurun yer aldığı bir eser. Coğrafya, botanik, zooloji, tıp, matematik, astronomi gibi birçok farklı disiplinde yerel veya evrensel ölçekte bilgilere içeriğinde yer veriyor.
Eser üzerine yapılan araştırmalar neticesinde bugüne kadar Türk edebiyatında yazılmış on dört kadar Acâyibü’l-Mahlûkât tercümesi tespit edilmiş. “Acâyibü’l-mahlûkât” türünün ilk örneği 984-985 yıllarında İran edebiyatında yer almakta. Yine bu tarih itibariyle farklı isimlerde, benzer içeriğe sahip birçok esere rastlanmış. “Acâibü’l-Büldân”, “Turfetü’l-Acâib”, “Acâibü’l-Hind” bunlardan birkaçı.
Acâyibü’l-Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât kitabının orijinal nüshası ise Millet Yazma Eser Kütüphanesi’nde yer almakta. Çeviri için bu eserden yararlanılmış.
Göklerdeki ve yerlerdeki acayipliklerin mitolojik ögelerle, olağanüstü unsurlarla, acayip hikâyelerle süslenerek okura sunulduğu Acayip Yaratıklar Sözlüğü, İskender, Karanlıklar Ülkesi, Lokman Hekim, yedi uyuyanlar, devler, Harut ve Marut, Süleyman ile Belkıs, Anka kuşu ve ejderha gibi ilgi çekici hikayeler barındırıyor. Yerçekimi kanunu, dünyanın yuvarlak olması, kara delik gibi astronomi ile ilgili bilgilere de rastlanılan kitapta insan gücüyle inşa edilmesi mümkün olmayan Baalbek sütunları ve Barkâldur’daki asansör sistemi gibi yer yer tuhaf olarak addedebileceğimiz birçok unsur bulunmakta. Beslenme, tedavi yöntemleri, çocuk bakımı ile ilgili bugün de hâlâ geçerli olan bilgiler içermesi, eserdeki bilgilerin güncelliği konusunda dikkat çeken bir diğer yön. Bunların yanı sıra göze ve ciğere iyi gelen meyve-sebzeler, bir yumurtanın sağlam olup olmadığının nasıl anlaşılacağı gibi pratik bilgiler, kitap boyunca içeriğin ne derece sıra dışı ve farklı olabileceğini gösteriyor.
Yaratılanların en büyüğü olan arş ile başlayan Acayip Yaratıklar Sözlüğü, yaratılanların en küçüğü olan sivrisinek ile son buluyor ve toplamda 10 bölümden oluşuyor. Ana başlıklar ise şu şekilde yer almakta:
1. Göklerdeki Acayiplikler
2. Gökteki ve Yerdeki Ateş
3. Yeryüzündeki Acayiplikler
4. Mescidler, Kiliseler ve Beldeler
5. Ağaçlar, Otlar ve Meyveler
6. Suretler, Resimler
7. İnsanoğlu
8. Şeytan, Cin, Dev
9. Kuşlar
10.Dört Ayaklı ve Büyük Hayvanlar
Arka kapaktan
“Biz, okuyana ve işitene, dünyanın dört bir yanını gezmeden bütün yaratılanların acayipliklerini aktarmak için bu kitabı hazırladık.”
15. yüzyılda yazılan ve günümüz Türkçesine ilk kez uyarlanan Acâyibü’l-Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât yüzyıllar öncesinin en önemli bilimsel kaynaklarından biri olarak kabul ediliyordu. Evrenin nasıl kurulduğundan tutun da bir sivrisineğin işlevlerine kadar açıklayıcı bilgiler sunan bu eser coğrafya, kozmografya, tıp, astroloji, matematik gibi pek çok bilim dalından yararlanılarak oluşturulmuştur. Bunun yanında esere çeşitli mitler, halk hikâyeleri, hadisler, menkıbeler ve mesneviler de kaynaklık etmektedir. Mucizeleriyle menkul peygamberlerden dünyaya hükmeden padişahlara; cinlerden devlere, insanlardan meleklere; ejderha ve simurg gibi garip hayvanlardan şifalı bitkilere kadar o dönem için insan aklının almayacağı yüzlerce madde bu eserde toplanmıştır.
Zamanın sınırlarını zorlayan bu eseri okurken, insanın anlam arayışının kökenlerine inecek, din ile mitolojinin, gerçek ile kurgunun kusursuz uyumuna şahitlik edeceksiniz.
Künye
Yayınevi: Holden Kitap
Kitap Adı: Acayip Yaratıklar Sözlüğü: Acâyibü’l-Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât
Yazar: Anonim
Çevirmen: Gamze Çelik Başaran
Dizi: Kurgu Dışı
Tür: Mitoloji
Basım Tarihi: 2023
Sayfa Sayısı: 336 sayfa
Ebat: 12.5 x 19.5 cm
Diğer yeni çıkan kitap tanıtımlarını okumak için tıklayın.
Yorumlar
Henüz Bir Yorum Yok