Çizgili Pijamalı Çocuk – John Boyne
John Boyne’un Tudem Yayınevi etiketiyle yayımlanan Çizgili Pijamalı Çocuk kitabı, İkinci Dünya Savaşı’nın en karanlık sahnelerinden biri olan Auschwitz Kampı’nı bir çocuğun gözünden anlatıyor. Bu kitabı diğerlerinden ayıran en önemli özellik ise alışkın olunanın aksine kampın içinden değil dışından bir bakış sunması ve yaşananların korkunçluğunu bir de böyle gözler önüne sermesi.
Orjinal Adı: The Boy in The Striped Pyjamas
Ülke: İrlanda
Türü: Tarihi Roman
Okur Yaşı: Genç Yetişkin, Genel Yetişkin Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Tarihi kurgu sevenler.
Sayfa Sayısı: 208 sayfa
Çevirmen: Tayfun Törüner, Tülin Törüner
Çeviri: ☺️
İmla: ☺️
Ebat: 13 x 18 cm
İnceleme
Çizgili Pijamalı Çocuk, dokuz yaşındaki Bruno’nun, üst düzey bir Nazi subayı olan babasının Auschwitz Kampı komutanlığına atanmasıyla değişen hayatını anlatıyor. Bruno, İkinci Dünya Savaşı’nın tüm şiddetiyle devam ettiği bir dönemde annesi, babası ve kendinden üç yaş büyük ablasıyla Berlin’de ayrıcalıklı bir hayat yaşıyor. Babası Auschwitz’e atanınca evinden, arkadaşlarından, büyükanne ve büyükbabasından ayrılarak kendilerininkinden başka bir evin olmadığı bu bölgeye taşınıyorlar.
Evlerinin penceresinden bakınca Bruno’nun tek görebildiği, tel örgülerle çevrili büyük bir alan ve tek tip giyinmiş insanlar. Bu yerin ne olduğu ve bu insanların neden orada oldukları konusunda ailesinden bilgi alamayan Bruno, sorularının cevaplarını kendi öğrenmeye karar vererek bölgede keşfe çıkıyor. Macera kitaplarını seven Bruno için keşif, Berlin’deki evlerinde sık sık oynadığı bir oyun. Yeni evlerinin etrafında yaptığı keşif gezisinde, tel örgülerin diğer tarafında kendi yaşlarında bir çocuk görüyor: Çizgili Pijamalı Çocuk.
Çocuk bakışıyla Holocaust
Çizgili Pijamalı Çocuk Shmuel, kitaba adını verse de kitabın asıl kahramanı değil. Asıl kahraman Bruno, üst düzey bir Nazi yetkilisinin çocuğu. Ama neticede bir çocuk ve neler olduğunu öğrenmek için sorduğu sorulara aldığı yanıtlar kaçınılmaz olarak Nazi bakışını yansıtıyor:
“’Dışarıdaki bütün o insanlar kim?’ dedi sonunda. ‘[…] penceremden gördüğüm insanlar. Uzaktaki barakalarda. Hepsi aynı giyinmiş̧.’
‘Ah o insanlar,’ dedi babası, başı ile onaylayıp biraz gülümseyerek. ‘O insanlar… Şey, onlar insan değil Bruno.’
Bruno kaşlarını çattı. ‘Değiller mi?’ diye sordu, babasının ne kastettiğinden emin olmadan.
‘En azından bizim, sözcüğü anladığımız anlamda değil,’ diye devam etti baba, ‘…ama şu anda onlar için endişelenmemelisin. Seninle ilgileri yok. Onlarla hiçbir ortak noktan olamaz.’”
Ancak Bruno bir ortak nokta buluyor. Tel örgülerin diğer tarafındaki Shmuel ile arkadaş oluyor. Bunun ne kadar gerçek dışı olduğunu anlamadan kendi hayatıyla Shmuel’in hayatı arasında paralellikler kuruyor. Hatta bazı durumda kendi hayatının aslında daha kötü olduğu sonucuna bile varıyor:
“’Bu haksızlık,’ dedi Bruno. ‘Ben tel örgünün bu tarafında sıkışıp kaldım. Konuşacak, beraber oynayacak kimse yok, oysa senin diğer tarafta düzinelerce arkadaşın var ve muhtemelen her gün, saatlerce oynuyorsunuz. Bu konuyu babamla konuşmam gerekecek.’”
John Boyne’un kitap boyunca Bruno etrafında çizdiği savaş ve Holocaust portresi önemli eleştirilere neden oldu.
Tarihsel gerçeklere uygunluk sorunsalı
Çizgili Pijamalı Çocuk’a getirilen eleştirilerin başında kitapta geçen pek çok olayın tarihi gerçeklerle uyuşmaması geliyor. Örneğin, dönemin birçok tanığı, iki çocuğun Auschwitz’i çevreleyen tel örgünün iki tarafında bir araya gelmesinin imkânsız olduğunu belirtiyor.
Tarihi gerçeklere uymama konusunda yapılan bir diğer eleştiri, kitabın geçtiği dönemin eğitim sisteminde dokuz yaşındaki bir çocuğun Nazi Almanyası’nın gerçeklerinden bu kadar bihaber olamayacağı yönünde. O dönemde Auschwitz’de olanları değil çocukların yetişkinlerin bile bilmediği öne sürülebilir. Bruno’nun Auschwitz’i “Out-With” diye telaffuz etmesi belki bu yüzden bir nebze kabul edilebilir olsa bile “führer” kelimesini bilmeyerek Hitler’den “fury” olarak bahsetmesi pek olası değil. Elbette Boyne’un bu kelimeleri kullanmaktan özellikle uzak durduğu düşünülebilir. Buradaki asıl tehlike, Almanların önemli bir bölümünün yaşananlarla ilgili bilgisinin ve dolayısıyla da sorumluluğunun sınırlı olduğu algısına yol açabilecek olması. Genç okurlar bunun kurgu olduğunu bilseler bile kitap, Holocaust’la ilgili birtakım yanlış bilgiler edinmelerine ve yanlış yargılara varmalarına neden olabilir.
Eleştirilerin dikkat çektiği sorunları daha da derinleştiren ise kitabın dünya çapında büyük bir başarı kazanmış olması ve okullarda okutulması.
Eleştirilere rağmen gelen başarı
Çizgili Pijamalı Çocuk, yetişkinler için değil genç okurlar ve hatta çocuklar için yazılmış bir kitap. İkinci Dünya Savaşı, toplama kampları ve Holocaust çocuklara anlatması oldukça güç gerçekler. Boyne bunu yaparken belli ki tarihi gerçekleri olduğu gibi aktarmamayı, bazılarını dışarıda bırakmayı, bazılarını ise değiştirmeyi tercih etmiş. Bu tercih eleştirilere hedef olsa da Çizgili Pijamalı Çocuk’un başarısında etkili olmuş olabilir. Pek çok ebeveyn ve öğretmen, dehşet verici detaylardan uzak durarak Holocaust’u çocuklarına, öğrencilerine anlatmak için bu kitaba yönelmiş görünüyor.
Neticede Çizgili Pijamalı Çocuk yayımlandığı 2006 yılından itibaren çok satan kitap listelerindeki yerini korumaya devam ediyor. 2008 yılındaki film uyarlaması da kitabın popülerliğini artıran bir diğer unsur. Kitap 2017 yılında baleye, 2023 yılında ise operaya uyarlandı. 2022 yılında Çizgili Pijamalı Çocuk’un devamı olan Artık Hiçbir Yer Ev Değil (Delidolu Yayınları) yayımlandı.
Peki siz Çizgili Pijamalı Çocuk kitabını okudunuz mu? En çok dikkatinizi çeken neydi? Yorumlarda paylaşır mısınız?
—
John Boyne kimdir?
İrlanda’nın Dublin kentinde doğdu. Dublin, Trinity College’da İngiliz Edebiyatı ve Norwich, University of East Anglia’da yaratıcı yazarlık eğitimi aldı. 2015 yılında University of East Anglia, Boyne’a fahri edebiyat doktorası verdi. Yetişkinler için on dört roman, genç okurlar için altı roman ve bir kısa öykü koleksiyonu yayımlayan Boyne’un kitapları elli sekiz dile çevrildi.
Çocuk ve Gençlik kategorisindeki diğer incelemeleri okumak için tıklayın.
Yorumlar
Henüz Bir Yorum Yok