Yayıncılık dünyasının bel kemiği olan editörler uzun zamandır düşük ücretlerle hayatta kalma savaşı veriyor. Geçen yıl yaptığımız anketi bu yıl da tekrarlayarak sektör için bir taban ücretlendirme oluşturmaya çalıştık.
Geçen yıl Şubat 2022’de yaptığımız anketi bu yıl şubat ayında yaşadığımız Kahramanmaraş depremi, mayıs ayındaki cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri ve ardından gelen devalüasyon nedeniyle ağustos ayında yapabildik.
Geçen yıl “Kitap Editörleri ve Hayalet Yazarlar Ne Kadar Kazanıyor?” anketimize 58 kişi katılmıştı. Bu yıl ise 70 kişi katıldı. Bağımsız Editörler Platformu, anketi yayımladığımız diğer editörlük gruplarında ve sosyal medya hesaplarımızdaki yanıtlarda pek çok kişi “aktif olarak çalışmadığı” gerekçesiyle anketi dolduramadığını beyan etti.
Son dönemlerde talep ettiği ücret artışını alamayan veya aldığı zammı beğenmediği için işten ayrılan ve aylarca işsiz kalan pek çok editör arkadaşımız oldu. Editörlerin ve yayıncıların bir kısmı nakit akışı elde edebilmek için yaratıcı yazarlık, editörlük atölyeleri açmaya başladı. Zaten yayınevinde çalışan pek çok editör dışarıdan kitap dosyası alıyor veya çeviriler yapıyordu. Hatta pek çok deneyimli arkadaşımızın sektör değiştirdiğini de üzülerek görüyoruz.
Şahsi gözlemim yayınevlerinin verdiği editörlük maaşlarının İstanbul’da kira fiyatlarıyla neredeyse başa baş gittiği… Boğaziçi Üniversitesi mezunu ve iki yıllık deneyimi olan bir editör arkadaşım, altı ay önce yayınevinden 10 bin TL maaş aldığını, kirasının da 10 bin TL olduğunu söylemiş ve “sürdürülemez” diyerek işi bırakmıştı. Bir diğer deneyimli editör arkadaşım 12 bin TL kira verdiğini, maaşının 14 bin TL olduğunu söyledi ve “Bu ay itibarıyla maaşım 17 bin 500 TL’ye yükseldi,” dedi. Son duyumum deneyimli editörlere kurumsal yayınevlerinin 20-25 bin TL civarında maaş teklif ettiği yönünde. Bu bile -kira ödüyorsa ve başka iş yapmıyorsa- geçinebilmek için yeterli gibi durmuyor. Özetle başka yerden geliri olmayan, evi kendisine ait olmayan veya ailesinin yanında kalmayan yayınevi editörlerinin bu maaşlarla mesleği devam ettirebilmesi pek mümkün görünmüyor.
Peki bağımsız editörler ne durumda? Yazarlarla çalışan editörler bir iş almadan önce birbirlerini ücretlendirme konusunda güncellemeye çalışıyor. Bu nedenle hem yazarların yapılan işin boyutunu anlaması hem de editörlerin kendi hizmetlerini doğru ücretlendirebilmesi için “Editörlükte Fiyatlama Nasıl Yapılır?” yazısını yazmıştım. Bu anket çalışmasında ise bir taban ücretlendirme çıkarabilir miyiz diye baktık. Bu enflasyonist ortamda bu rakamların güncel kalabilmesi elbette mümkün değil. Bu nedenle anketi yaptığımız süreçte 1 doların 27 TL olduğunu belirtelim.
Not: Bookinton Kitap Platformu’nun sürdürülebilirliği için bir Patreon hesabı açtık. Eğer ürettiğimiz içeriklerin faydalı olduğunu düşünüyor ve devam etmesini istiyorsanız, lütfen abonemiz olun.
https://www.patreon.com/Bookinton/
Anketi kimler yanıtladı?
Anketimize katılan 70 kişi yayıncılık sektörünün çeşitli alanlarında faaliyet gösteriyor. Katılımcıların %47,1’i bağımsız editör/redaktör, %30’u yayınevinde editör, %15’i hem yayınevinde hem de bağımsız çalışan editör, %14,3’ü çevirmen, %18,6’sı düzeltmen, %20’si son okumacı ve %2,9’u dizgici. Anketimize katılan ve değerli deneyimlerini bizimle paylaşan herkese teşekkür ediyoruz.
Katılımcıların %61,4’ü 5 yıldan fazla süredir sektörde faaliyet gösteriyor. Bu doğrultuda son 5 yılda sektörün geçirdiği süreçlere hâkim olduklarını öngörüyoruz.
Yayınevinde çalışan editörler ne kadar kazanıyor?
Yayınevinde çalışan editörlere Ağustos 2023 itibarıyla aylık maaşlarını sorduk. Yanıtlayanların %26,8’i 13-15 bin TL aralığında maaş aldıklarını belirtti. Anket sonuçlarında en yüksek oran bu aralık iken %7,3 asgari ücretten az, %24,4 ise 20 bin TL’den fazla maaş aldığı yönünde anketi yanıtladı. 2022 yılının Şubat ayında yaptığımız anketin aynı sorusunda katılımcıların %31’i 4.200 – 6.000 aralığında, %27,6’sı asgari ücret (4.200 TL), %17,2’si ise asgari ücretten az aldığını belirtmişti. Anketimizdeki verilere göre yanıtlayanların ortalama editör maaşı 16.000 TL civarında görünüyor.
Bunun yanı sıra 43 kişinin yanıtladığı sorumuzda yayınevlerinin editörlerine sağlanan ek imkanlar konusunda yemek/yemek kartı ve SGK öne çıkarken bunu %48,8 ile uzaktan çalışma imkânı takip etti.
Mevcut tablonun ortaya konmasının akabinde editörlere maaşlarından memnun olup olmadıklarını sorduk. 41 kişinin yanıtladığı sorumuzda %87,8 Hayır yanıtını aldık.
Akabinde maaş beklentilerini sorduğumuz editörlerin beklentilerini belirttikleri en çok işaretlenen yanıt “25 bin TL’den fazla” oldu. 2022 yılında yaptığımız ankette katılımcıların %79,2’si 6-10 bin TL aralığını tercih etmişti.
“Mesai saatleriniz dışında ve hafta sonu yayıneviniz için çalışıyor musunuz?” sorusuna anketimizin bu sorusunu yanıtlayan editörlerin %54,1’i “Hayır” %45,9’u ise “Evet” dedi.
“Yayıneviniz için çalışmadığınız zamanlarda bağımsız çalışmalar yapıyor musunuz?” sorusuna ise anketin bu sorusunu yanıtlayan editörlerin %61’i “Evet”, %21,4’ü “Bazen” yanıtını verdi.
Bağımsız editörlerin kazancı ve çalışma şartları nasıl?
Anketimizin “Bağımsız çalışıyorsanız ayda kaç dosya (editörlük, redaksiyon ya da son okuma) çalışabiliyorsunuz?” sorusunu yanıtlayan 70 kişinin %42,9’u 1, %41,4’ü 1-3, %18,6’sı ise ayda 3 ve daha fazla dosya aldığını belirtti.
Anket sonuçlarına göre bağımsız editörlerin çoğu çalıştıkları dosyalar için alacakları ücret hesaplamasını dosyanın zorluğuna ve dosyaya ayıracakları zamana göre yapıyor.
Anketimizi yanıtlayan bağımsız editörlerin %55,8’inin sabit bir geliri bulunmuyor.
Anketimize katılan bağımsız editörlerin geneli son okuma dosyaları için forma başına 50 TL’den az kazandığını belirtti. Bununla birlikte yanıtlayanların %27,5’i ise forma başına 100 TL’den fazla kazanıyor.
Anketimize göre son okuma yapan bağımsız editörler son okuma dosyalarında forma başı 80 TL’nin altına çalışılmaması gerektiğini düşünüyor.
Aynı şekilde anketimize katılan düzeltmenlere de mevcut kazançlarını forma başına nasıl hesapladıklarını sorduk. Sorumuzu yanıtlayanların %25’i forma başına 120 TL’den fazla kazandığını belirtti. Diğerleri ise genellikle forma başına 50 TL’den az ve 100 TL aralığında görüş bildirdi.
Anketimizi yanıtlayan editörler düzeltmenlik dosyaları için sektörde taban ücretlendirmesi 120 TL’den fazla olması gerektiğini düşünüyor.
Editörlerin belirttiğine göre çalıştıkları düzeltmenlik dosyalarında bazen geliştirici editörlük yapmaları da isteniyor.
Bağımsız editörlere yazım süreci tamamlanmış bir dosya için forma başı ne kadar kazandıklarını sorduğumuzda anketimizin bu sorusunu yanıtlayanların %23’ünün 250 TL’den kazandığı sonucu çıktı. %10,5’i 50 TL’den az, %15,8’i 50-80 TL aralığında kazanan bağımsız editörler forma başı taban ücretlendirmenin 250 TL’den fazla olması gerektiğini düşünüyor.
Ayrıca bağımsız editörlerin çalışma şartları ile ilgili değerlendirmelerini sorduğumuzda %31,9 “Yazarlarla çalışmayı tercih ederim çünkü yayınevlerinin ödemeleri yeterli değil.”, %63,8 “Bağımsız olarak birden fazla yayınevi ile çalışmayı tercih ederim.” yanıtını verdi.
Yazar koçları ne kadar kazanıyor?
Anketimize gelen yanıtlara göre 6 ay sürmesi planlanan bir proje için editörlerin %40’ının talep ettiği ücret 30 bin – 60 bin TL aralığında. Bu aralıklar elbette projenin kapsamına, zorluğuna ve gerektirdiği uzmanlığa göre değişebiliyor. 2022 yılının şubat ayında aynı anketi yaptığımızda %41,7 oranında katılımcı 10 bin – 30 bin TL arası ücret talep ettiğini belirtmişti.
Anketimizi yanıtlayan çeviri editörlerinin %92,3’ü İngilizce eserler ile çalıştığını belirtti. Diğer yanıtları da grafikte görebilirsiniz. Bu doğrultuda çeviri editörlüğü kazançlarını da sorduk.
Çeviri editörleri ne kadar kazanıyor?
Anketimizin bu sorusunu yanıtlayan, iki dile de hakimiyeti olması gereken ve kaynak metnin Türkçeleştirilmesi konusunda deneyimi önemli olan çeviri editörlerinin %40,7’si 10-25 TL aralığında kazandığını belirtti. %29,6’sı ise 10 TL’de az kazandığı bilgisini paylaştı.
Anketimizi yanıtlayan çeviri editörlerinin %29’unun sektör genelinde sayfa başı taban ücretlendirme beklentisi 50 TL. Sorumuzu yanıtlayanların %19,4’ü sayfa başı 20 TL, %12,9’u ise 60 TL olabileceğini düşünüyor.
Diğer editoryal çalışmalarda kazançlar nasıl?
Anketimizi yanıtlayan dizgicilere ayda kaç kitap çalışabildiklerini sorduk. Sorumuzu yanıtlayan 5 kişinin %60’ı 5’ten fazla yanıtı verdi. 100 sayfalık bir dosyanın dizgisi için taban ücretlendirme beklentileri sorusuna ise 1000-2500 TL aralığında yanıtlar geldi.
Yayın dünyasında editörlük haricinde tercih edilen diğer editoryal işlerdeki dağılımları da katılımcılarımıza sorduk.
Anketimize katılan 23 kişinin %65’i ses kaydı deşifresi için dakika başı taban ücretlendirmenin 10 TL’den fazla olması gerektiğini düşünüyor. El yazısı bir metnin bilgisayar ortamına geçirilmesi için ise sayfa başı taban ücretlendirmesi için 20-25 TL uygun görülüyor.
Katılımcılarımızdan 54 kişi “Verdiğiniz editoryal hizmetler için sözleşme yapıyor musunuz?” sorusunu yanıtladı. “Bazen” ve “Hayır” yanıtı öne çıktı.
Alınan ödemelerde ise çoğunluğun dosyayı teslim ettikten sonra 30 gün içinde ya da yarısı iş başlangıcında yarısı teslimden sonra seçenekleri öne çıkıyor.
Yeni başlayan editörler sektörün gerçeklerinden haberdar mı?
Bookinton Kitap Platformu olarak kurulduğumuz ilk günden itibaren hem okurları nitelikli ve çeşitliliği olan kitaplarla buluşturmaya hem de yayıncılık sektörünün paydaşlarının çalışmalarını anlatabileceği, sorunların dile getirilebileceği ve çözümlerin konuşulabileceği bir alan yaratmaya çalışıyoruz. Bu alandaki boşluk özellikle yayıncılık alanında çalışmaya yeni başlayanlar için zor şartlar doğurabiliyor. Bu nedenle anketimizi yanıtlayan yeni editörlere bilgi akışı konusunda ne düşündüklerini sorduk.
Deneyimli editörler yeni editörlere neler tavsiye ediyor?
Anketimizi yanıtlayan deneyimli editörlerin bir kısmının yeni başlayanlara ne önerirsiniz sorusuna “başlamayın” demesi beklediğimiz bir yanıt değildi ancak pek çok kişinin yazması dikkatimizi çekti. Bununla birlikte gelen bazı öznel tavsiyeleri de paylaşmak istiyoruz. Bu deneyimlerin paylaşılması usta-çırak ilişkisinin öneminin unutulduğu günümüzde çok değer taşıyor.
“Kendinizi geliştirin.”
“Seçici olsunlar, deneyim kazanmak için düşük ücret talep etmesinler. Fiyatlandırırken harcayacakları zamanı göz önünde bulundursunlar. Mutlaka sözleşme hazırlasınlar.”
“Çok düşük ücretlerle çalışmayı kabul etmesinler. Böyle yaptıklarında sektördeki ücretler aşağı çekiliyor ya da sabit kalıyor. Yükselmesi gerekirken yükselmiyor.”
“Alacakları işi incelemeden ücret söylememelerini öneririm.”
“Mutlaka birkaç yayınevi ile birlikte çalışılmalı.”
“Yapısalcılığı öğrenmeleri kendilerine artı değer katar.”
“Ben yeniden biraz tecrübeliyim. Ancak yeni başlayanların kabul ettiği fiyatlar sektördeki diğer çalışanların alacağı ücreti de etkiliyor. Dolayısıyla iş birliği olursa kabul edilebilir bir taban fiyatıyla çalışabilirler. Kıdemli bir editör de hak ettiğini alabilir. Yeni başlayanlar sektöre girebilmek ve yayınevlerinin akıbeti için daha düşük fiyatları kabul etme eğiliminde olabilir. Bu konuda kıdemli editörlerin taşın altına eline koyması gerekiyor. Atölyelerde stajyerleri yetiştirip sektöre girdiklerinde kabul edilebilir fiyatlara çalışmaları için yüreklendirebilirler.”
“Bilinçli okuma yapmak ilk önereceğim. Ayrıca farklı disiplinlerden beslenmeleri önemli. Felsefe, sinema, ekonomi, psikoloji vb…”
“Editörüm diyen çok fazla kişi var. Bu editör enflasyonundan sıyrılabilmek için kendinizi ekstra geliştirmeniz gerekiyor.”
“Kısa süre içinde başka bir sektöre geçiş yapmaya bakın. Yok, işi seviyorsanız, yöneticilik becerilerinizi geliştirin, satışçılarla iyi anlaşın, onların bakış açısını da anlamaya özen gösterin, sorumluluk almaktan da sorumluluğunuzu delege etmekten de çekinmeyin.”
“Çevirmenseniz, eleştiri yazısı da yazın, editörseniz, çeviri yapın. Türkçe editörüyseniz yazar keşfine çıkın ve yine de İngilizce öğrenmeye bakın. Diğer meslektaşlarınızla yan yana durmaya özen gösterin, “networking” değil de kafa dengi dostlar bulun. Deneme metni denen şey takriben beş sayfa falan olur, daha fazlasını ücretsiz yapmayın. Bağımsız çalışıyorsanız bir sözleşme yaptırmaya özen gösterin ya da güven ilişkisini, bozulduğu takdirde, hatalı tarafın bedel ödeyeceği minvalde kurun.”
“Kendilerini birkaç farklı konuda eğitsinler.”
“Mesleği ustalık derecesinde öğrenmeleri için ustalarla çalışmanın yollarını bulmalılar.”
“Bir alan seçin ve o alanda uzmanlaşın.”
Editörlük mesleğinin geleceği
Mesleğimizi ve sektörümüzü nasıl geliştirebiliriz?
Anketimizi yanıtlayan editörlere hem editörlük mesleğinin geleceği hakkında ne düşündüklerini sorduk hem de “Mesleğinizin ve sektörün doğru orantılı gelişimi için ne önerirsiniz?” sorusunu yönelttik. Gelen yanıtlardan bazılarını paylaşıyoruz.
“Çok okumak, araştırmak.”
“Yayıncılık sektörü editörün önemini, değerini bilmiyor. Yayınevinin gözünde; kitabı seçen, yayıma hazırlayan ve hatta yayım sonrası kitapla ilgili tanıtımlar hazırlayan eğitimli, tecrübeli insanlar, lise mezunu bir satış veya depo elemanından daha değerli değil. Bu “değersizleştirme” politikası nedeniyle iyi editörler sektörden çekilmenin yollarını arıyor. Sosyal medyada iyi editörlüğün önemine dair bilgilendirme mesajları paylaşılmalı. Editörler bir adım öne çıkıp, ‘Ben bunları yapıyorum. Kitaba ve yayıncılık sektörüne büyük katkılarda bulunuyorum,’ diyebilmeli.”
“Emeğe saygı olursa gerisi gelir.”
“Editörlük mesleğinin AI gibi herkesin ulaşabileceği metinleri hazırlamaktan ibaret olmadığı kanaatindeyim. Duyguların, görgü ve kültürün aktarımı insanla olur. Hislerini aktarabilen editörleri yayınevleri desteklemeli.”
“Teknolojiye ve güncel gelişmelere daha hızlı adapte olmak gerekiyor. Okurun kalitesini artırmanın, yapılan işe ve harcanan emeğe saygı duyulmasını sağlamanın önemli olduğunu düşünüyorum.”
“Haklarımızı koruyacak bir güce ihtiyaç var. Taban fiyatların belirlenmesi gerekiyor kesinlikle. Ayrıca kaliteli olmayan metinlere editör adı altında yazar oluyoruz. Yayınevlerinin dosya elemelerini daha titiz yapmalarını, para karşılığı basılacak dahi olsa belli kıstasları koruması gerektiğini düşünüyorum. Eğer para karşılığı basılacak bir dosya iyi değilse yazar koçluğu ve geliştirici editörlük gibi hizmetleri de ücrete ekleyip çalışana hakkını vermeliler.”
“Yetkin kişilere emeklerinin karşılığı verilerek hem nitelik korunmalı hem de sürdürülebilir bir iş alanı yaratılmalı.”
“Çalışanlar bir araya gelerek ortak bir tavır belirlemeli.”
“Maalesef ülkede yeterli okur yok. Özellikle kurmaca alanında, çeviri edebiyatın ve wattpad gibi yapıların hüküm sürdüğü tür eserlerinin üretimine nitelikli yazarların gelişini teşvik etmek lazım. Sektörün, kamuoyunda göz önünde olan sanatçılar, sporcular, siyasetçiler vs. tarafından, en azından kitap paylaşımları yaparak, etkinlikler düzenleyerek görünürlüğünün artırılması gerek. Erkeklerin okurluğa çekilmesi lazım. Bunlar dışında, dağıtım tekelinin ve satılan kitabın ödemesinin satıştan altı ay sonra ödenmesi gibi bir garabetin de ortadan kalkması lazım. E-kitap’ın yaygınlaştırılması da önemli bir mesele.”
“Yapay zekâyı tehlike değil yardımcı olarak görmek gerekiyor.”
“Kültür Bakanlığı tarafından yayıncılık sınırlamaları konulmalı.”
Editörlük yaparak geçinmek mümkün mü?
“Editörlük yaparak geçinmek mümkün mü?” sorusuna verilen 70 yanıttan sadece 4’ü evet seçeneğini işaretlemiş. Bu da yanıtlayanların %5,7’sine tekabül ediyor. Yüzde %64,3’ü editörlük yapılarak geçinilemeyeceğini düşünüyor, yüzde %31,4’ü ise belki yanıtını vermiş.
Bu oranlar 85 milyon nüfusu olan ve dünyanın en büyük 20 ekonomisi içine giren bir ülke için oldukça dramatik.
Siz de kendi deneyimlerinizi bizimle paylaşmak istiyorsanız, lütfen yorumlara yazın.
Yasemin Kaya
Elinize sağlık. Anketiniz umarım sektörün durumu ve geleceği konusundaki tartışmalara ışık tutar. Ben de ankete verilen cevapların ağırlıklı ortalamalarından hesapladığım anketin metriklerini aşağıda ilginize sunuyorum. Yoksulluk sınırının resmi veriyle 35bin lirayı geçtiği bir ortamda editörlerin maaşları çok düşük gözüküyor.
Yayınevinde çalışan editörlerin ortalama maaşı:16.395 lira
Maaş beklentisi: 24.716 lira
Son okuma için forma başı ortalama ücret: 81 lira
Son okuma için forma başına ücret beklentisi:81 lira
Düzeltmenler forma başına ortalama kazanç: 93 lira
Düzeltmenler için forma başına kazanç ne olmalı?: 124 lira
Yazımı tamamlanmış bir dosya için forma başına kazanç: 164 lira
Yazımı tamamlanmış bir dosya için forma başına taban ücret ne olmalı?: 237 lira
6 aylık yazar koçluğu talep edilen ortalama ücret: 55.000 lira
Çeviri editörlerinin sayfa başına ortalama kazancı: 26 lira
Sayfa başına çeviri ücreti minumum kaç olmalı?: 38 lira
ufabet911 ทางเข้า
This is really interesting, You’re a very skilled blogger. I’ve joined your feed and look forward to seeking more of your magnificent post. Also, I’ve shared your site in my social networks!