Dune – Frank Herbert
İthaki Yayınları’ndan çıkan, Frank Herbert’in yazdığı Dune’un, tarihin en çok satan bilim kurgu kitabı olduğunu biliyor muydunuz? Altı ciltlik bir serinin ilk kitabı olan Dune, pek çok ünlü filme de ilham kaynağı olmuş.
Orjinal Adı: Dune
Ülke: ABD
Türü: Bilim kurgu
Okur Yaşı: 14 yaş ve üzeri okurlar.
Hedef Kitle: Bilim kurgu severler.
Sayfa Sayısı: 712 sayfa
Çevirmen: Dost Körpe
Çeviri: ?
İmla: ?
Ebat: 12 x 19 cm
İnceleme
Bir deniz insanı olduğumu düşünüyorum, engin mavilikleri görmek ve solumak mutlu olmama yetiyor. Belki bu yüzden, bilim kurgu yazınının en önemli eserlerinden biri olan Dune’u okumayı bunca zaman erteleyip durdum. Kumullarla kaplı bir çöl gezegeninde nasıl yaşayabilirdim?
Tüm kitap kurtları bilir ki okuduğumuz satırlar bizi bulunduğumuz zaman ve mekândan koparıp başka dünyaların içine alır, o dünyaların misafirleri oluruz. Bazen hiç ayrılmak istemediğimiz yerlerde buluruz kendimizi ya da bir an önce çıkıp gitmek isteriz bulunduğumuz yerden.
Bazen misafir bile değil, tam olarak oranın yerlisi oluruz. İlk bakışta yabancı ve gizemli görünen her şey aynı zamanda çok tanıdık gelir. Bu paradoksu çözmeyi, gizemin ardındaki tanıdığı bulmayı isteriz ve okumaya devam ederiz.
Arrakis gezegeninin uçsuz bucaksız kumullarına ayak bastığımda nelerle karşılaşacağımı bilmiyordum, tıpkı Dük Leto Atreides, Jessica ve Paul’un de bilmediği gibi.
Çöl gezegeni
Üzerinde yaşayan halk tarafından Dune olarak adlandırılan Arrakis, bir çöl gezegeni. Suyun ve bitki örtüsünün bulunmadığı, son derece sert iklim koşullarına sahip olmasının yanı sıra devasa boyutlardaki çöl solucanlarına ev sahipliği yapan Dune, evrende bilinen en önemli gezegen. İnsan yaşamı için son derece elverişsiz olmasına rağmen, kumulların altında yatan bir baharat nedeniyle kilit noktada bulunuyor. Melanj adı verilen bu baharat insan bilincinin sınırlarını genişleterek, kullananların duyusal ve zihinsel melekelerinde artışa neden oluyor. Olası gelecekler görmek, işitme duyusunun mesafeleri aşacak denli gelişmesi, karmaşık zihinsel işlemleri kolayca çözmek ve uzun yaşam, melanjın olağan sonuçları.
Hikâye 120. yüzyılda geçmesine rağmen Dune’da yapay zekânın, karmaşık bilgi işlem teknolojilerinin yeri yok. İnsanların uzun zaman önce yapay zekâya karşı mücadele verdiklerini ve bu savaştan kıl payı kurtulduktan sonra bilgisayar teknolojisinin yasaklandığını öğreniyoruz. Yapay zekânın yapabileceği her türlü karmaşık işlemi baharat sayesinde insanlar başarıyor. Galaksiler arası yolculuklar dahi onun sayesinde gerçekleşiyor. Tüm bunlar melanjı evrendeki en değerli madde, Arrakis’i de en önemli gezegen yapıyor.
Atreides Hanedanı
120. yüzyılda bir imparatorluk tarafından yönetilen insanlık, hanedanlıklara ayrılarak pek çok gezegene yayılmış durumda. Her hanedanın merkezî bir gezegeni var. İmparator, Arrakis gezegeninin yönetimini Harkonnen Hanedanı’ndan alıp Atreides Hanedanı’na verince Dük Leto Atreides de eşi Jessica, oğlu Paul ve tüm maiyetiyle birlikte bu çöl gezegenine geliyor. Arrakis’i yönetmek, aynı zamanda baharat üretimini de yönetmek anlamına geliyor. Dük Leto ve ailesi, sadece gezegenin sert koşullarıyla değil, bu önemli mevkinin yarattığı düşmanlıklarla da baş etmek zorunda çünkü baharat ticaretinin yüksek miktardaki kazancı günümüzden 99 yüzyıl sonra bile güç mücadelesinin baş nedeni.
Tabii değişim kaçınılmaz. İmparatorun, Uzay Loncası’nın ve hanedanların kâr üzerine kurulu sistemi hiç beklemedikleri bir biçimde sarsılmak üzere…
Çölün gizemli insanları Fremenler
Dune’un yerli halkı Fremenler olarak biliniyor. Yönetimdekiler tarafından ilkel ve cahil kabul edilen bu halk, uygarlık sınırlarının dışında, çölün bilinmeyen bölgelerinde gözlerden ırak yaşıyor. Göz akları yok; sürekli kullandıkları baharat nedeniyle gözleri tamamen masmavi. Fremenlerin dünyaları bir gizem perdesiyle örtülü. Cahil ve ilkel olarak bilinmek, çölün bu özgür insanlarının işlerine geliyor sanki.
Fremenler, hanedanların güç mücadelesinden büyük zarar görüyor ve varlıkları imparatorluk için tehdit unsuru. Çölün uçsuz bucaksız kumları arasında hanedan birliklerine karşı bitmeyen bir mücadele veriyorlar.
Çölün bu gizemli halkının, onları bir arada tutan güçlü değerleri var. Mistisizm yaşamlarında büyük yer tutuyor ve efsanelerinin anlattığı kurtarıcıyı, Mesih’i bekliyorlar. Kurtarıcının gelmekte olduğuna dair ise çok güçlü işaretler var.
Dune evreni
Dune’da su, hazine değerinde. Kadınlar su halkası şeklinde takılar kullanıyor. İnsanlar sıvı kaybına karşı özel damıtıcı giysiler giyiyor. Bu giysiler sayesinde bedenin buharlaşan sıvısı tekrar kullanılıyor. Ağlamak söz konusu değil, tek bir damla gözyaşı dökmek bile suyun boşa harcanması demek. Bir ölümün ardından ağlamak için ölen kişinin çok değerli olması gerekiyor.
Dune gezegeninin insanları bizim umarsızca zarar verdiğimiz ormanların, akarsuların, yemyeşil çayırların ve rengârenk çiçeklerin hayali için bile kendilerini feda etmekten çekinmiyor.
Dune’u anlatmak, devasa bir evreni anlatmak gibi. Frank Herbert, bu evreni nakış gibi işleyerek ortaya destansı bir yapıt çıkarmış. Dune sadece bir bilim kurgu romanı değil; ekolojiden sosyolojiye, psikolojiden felsefeye, siyasetten ekonomiye ve dinlere kadar insana ait tüm yapıların ve sistemlerin sorgulandığı güçlü bir alegorik eser aynı zamanda.
Metinde geçen bir atasözü şöyle diyor: “Din ile siyaset aynı arabada gittiğinde, sürücüler karşılarında hiçbir şeyin duramayacağını sanır. Dümdüz gider, hızlandıkça hızlanırlar. Engelleri tamamen göz ardı eder, körlemesine gidenlerin uçurumu çok geç fark edeceğini unuturlar.”
Kitap üç kısımdan oluşuyor. Her kısmın bölümler hâlinde verilmiş olması, uzun bir kitap olmasına rağmen okumayı kolaylaştırıyor. Kitabın sonundaki ekler daha detaylı bilgi isteyenler için hazırlanmış. Ayrıca “İmparatorluk Terminolojisi” adı altında, kitapta geçen deyimlerin ve isimlerin açıklandığı bir bölüm var.
Dune’un yansımaları
Arthur C. Clarke’ın “Yüzüklerin Efendisi dışında bu kitapla kıyaslanacak başka kitap yok,” diye tanımladığı Dune, tarihin en çok satan bilim kurgu romanı olmuş. Ayrıca hem Hugo hem de Nebula Ödülü’nü kazanmış. Dune, 1984 yılında David Lynch tarafından beyaz perdeye uyarlanmış, daha sonra Denis Villeneuve tarafından yeniden çekilerek 2020 yılında vizyona girmiş.
Star Wars’un yaratıcısı George Lucas’ın da Dune’dan beslendiği, Star Wars serisinin varlığını Dune evrenine borçlu olduğu söylenir.
Dune Serisi
Dune, altı kitaplık bir serinin ilki. Frank Herbert, bu altı kitabı birbirinin devamı olarak 1965 ve 1985 yılları arasında yazmış: Dune, Dune Mesihi, Dune Çocukları, Dune Tanrı İmparatorluğu, Dune Sapkınları, Dune Rahibeler Meclisi.
Seri, Frank Herbert’ın 1986’da ölümüyle sona erse de daha sonra oğlu Brian Herbert ile yazar Kevin Anderson tarafından altı kitap daha ekleniyor: Dune Atreides Hanedanı, Dune Harkonnen Hanedanı, Dune Corrino Hanedanı, Dune Butleryan Cihadı, Dune Makinelerin Seferi, Dune Corrin Savaşı.
—
Frank Herbert Kimdir?
Tam adı Frank Patrick Herbert olan Amerikalı bilim kurgu yazarı, 8 Ekim 1920’de Washington’da dünyaya geldi. 1938’de üniversiteden mezun olduktan sonra gazeteci, kitap eleştirmeni, öğretim görevlisi ve ekolojist olarak çalıştı. İkinci Dünya Savaşı’nda yazmaya ara verdi ve donanmada fotoğrafçılık yaptı.
İlk bilim kurgu öyküsü olan Looking for Something, aylık çıkan Startling Stories dergisinde 1947’de yayımlandı ve böylece yazarlık kariyeri başlamış oldu. Denizdeki Ejderha adlı ilk romanını 1955’te yazdı. Frank Herbert, Dune serisi ile dünya çapında tanındı. Tarihte verilen ilk Nebula ödülünü Dune ile alan yazar, aynı kitapla Hugo ödülüne de layık görüldü.
Herbert, ekoloji ve disiplinlerarası çalışmalarla ilgili eğitimler verdi. 1972 yılında Vietnam ve Pakistan’da ekolojik kriz danışmanı olarak görev yaptı. Ekolojiye verdiği önem Dune’un yaratılmasındaki en temel nedendir belki de.
Frank Herbert 1986’da 66 yaşındayken Madison Wisconsin’de hayata gözlerini yumdu.
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
Yorumlar
Henüz Bir Yorum Yok