İki Aykırının Mektupları – Semiha Berksoy & Fikret Muallâ
Yazan: Aslı Güntan
Opera sanatçısı Semiha Berksoy ile ressam Fikret Muallâ’nın naif dostluklarına içeriden bir bakış sunan İki Aykırının Mektupları, Kırmızı Kedi Yayınevi sayesinde okuyucuyu dönemin Türkiye’si ve Paris’i arasında bir zaman yolculuğuna çıkarıyor.
Ülke: Türkiye
Türü: Sanat, Mektup
Okur Yaşı: Genel Yetişkin Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Sanatla ilgili okumayı seven herkes.
Sayfa Sayısı: 160 sayfa
İmla: ☺️
Ebat: 16,5 x 22 cm
İnceleme
İki Aykırının Mektupları, biraz talihin de yardımıyla Semiha Berksoy’un çabaları sonucunda ortaya çıkmış bir kitap. Berksoy’un şansı, Fikret Muallâ’nın vefatından birkaç yıl sonra, 1972 yılında yaptığı bir Paris ziyaretinde Muallâ’nın hamisi Madam Anglés ile karşılaşması olmuş. Karşılaşma sırasında Anglés, Muallâ’nın ölmeden önce hep cebinde taşıdığını söylediği Berksoy’un Muallâ’ya yazdığı mektupları ona teslim etmiş. Yaklaşık otuz sene sonra ise Berksoy, bu karşılıklı mektupları bir kitaba dönüştürmek arzusuyla bir araya getirmeye başlamış. Berksoy’un ömrü, kitabın hazırlıklarını tamamlamaya yetse de yayımlandığını görmeye maalesef ki yetmemiş.
İlk baskısı 2005 yılında Boyut Yayınevi tarafından yapılan kitabın, güncel baskısı ise 2018 yılında Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından yapıldı. Kitapta, Berksoy’un zamanında Arap harfleriyle yazılmış mektupları Latin harflerine çevirerek daktilo ettiği imlaya sadık kalınmış. Bu nedenle olacak ki mektuplar oldukça fazla Osmanlıca kelime içeriyor. Kitabın yeni bir baskısının yapılması durumunda dilin güncellenmesi gerektiğini düşünüyorum. Zira eski konuşma diline hâkim olmayan okuyucunun okuma deneyimini zorlaştıracak bir tercih olmuş.
Eski İstanbul’un Tanıkları
Kitabı açtığımız zaman pek çok farklı görsel ile karşılaşıyoruz. İkilinin mektuplarla birlikte birbirlerine yolladıkları fotoğraflar ve kartpostallar, kendimizi dönemin içerisinde hissetmemizi sağlıyor. Bunun yanı sıra Berksoy ve Muallâ’ya ait resimler ile desenler, okuyucuya âdeta bir sanat galerisinde geziyormuş hissi veriyor. Kitabın bu şekilde görsellerle zenginleştirilmesi, okuyucunun kitapla bağ kurmasını da kolaylaştırıyor.
Kitabın bir diğer farkı da sanatçıların yaşam öykülerini okumaya alıştığımız sıkıcı biyografilerin aksine gerçek tanıkların dilinden gerçek kesitler sunuyor olması. Daha kitabın girişinde Semiha Berksoy’un kızı Zeliha Berksoy’un Fikret Muallâ ve annesine dair anılarından bahsettiği bir metin yer alıyor. 1950’li yılların Kadıköy’ünün âdeta bir panoramasının çizildiği bu metin, bizi konaklar, bahçeler ve ağaçlarla dolu bir semte götürüyor. Şimdiki hâliyle kıyaslandığı zaman hayal gibi gelen bu semt tasviri, okuyucuda karşı konulamaz bir nostalji duygusu uyandırıyor.,
İki Aykırının Mektupları: Kalıplara Sığmayan İki Ruh
Mektupları okurken bir yandan ikilinin kurmuş olduğu değerli dostluğa tanıklık ederken bir yandan da dönemin yaşam koşullarına dair pek çok şey öğreniyoruz. Özellikle bohem hayat tarzından ödün vermemek için yoksulluk içerisinde bir yaşam süren Fikret Muallâ’nın tanıklıkları, o dönemde Paris’te yaşayan sanatçıların durumunun vahametini de gösteriyor. Bohemlerin yoksulluk, hastalık, alkol ve kavga dövüş arasında geçen hayatları ile vefatlarından sonra gelen şöhretin adaletsizliğinden bahseden Muallâ, ne yazık ki onlarla aynı kaderi paylaşıyor.
Semiha Berksoy ise yazdığı mektuplarda özel hayatında çektiği sıkıntıları, Fikret Muallâ’ya anlatıyor ve sanatı sayesinde hayata tutunduğunu da itiraf ediyor. Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin ilk kadın sanatçılarından birisi olarak pek çok başarıya imza atmış olsa da Berksoy’un ince bir ruha sahip olduğunu ve bu yüzden zorlandığını da okuyucu olarak fark etmemek zor. Özellikle hayvanat bahçesindeki maymunların berbat yaşam koşulları karşısında gösterdiği tepkiler bunu kanıtlar nitelikte.
Ölümsüz Bir Dostluk
Fikret Muallâ’ya göre daha iyi bir yaşam süren Semiha Berksoy, desteğini ondan hiçbir zaman eksik etmiyor. Öyle ki vefatından sonra dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ten özel izin çıkartıp Muallâ’nın kemiklerinin Karacaahmet Mezarlığı’na gömülmesini sağlayan da yine Semiha Berksoy oluyor. Böylece İki Aykırının Mektupları, ölümden sonra bile bitmeyen bir dostluğun ölümsüz hatırası olarak okuyucuya eşsiz bir deneyim sunuyor.
Sadece sanatla ilgilenenlerin değil, cumhuriyetin ilk yıllarına iki dostun anıları üzerinden şahitlik etmek isteyen herkesin okuyabileceği bir kitap olmuş.
Eğer siz de kitabı okuduysanız sizin fikirleriniz neler? İkilinin yazdıkları arasından en çok şaşırdığınız şey ne oldu? Fikirlerinizi yorumlarda bekliyoruz.
—
Semiha Berksoy kimdir?
1919 yılında dünyaya gelen Semiha Berksoy, daha çok opera sanatçısı kimliği ile tanınsa da aynı zamanda bir tiyatrocu ve ressam olarak hayatını sürdürdü. Avrupa’da ve Amerika’da pek çok yerde sahne aldı ve dünyaca ünlü galeri ve müzelerde resimleriyle yer aldı. Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin dünya çapında başarı kazanan ilk kadın sanatçılarından birisi olarak hafızalarda yer edindi. Bütün hayatını sanat üreterek geçiren Semiha Berksoy, 2004 yılında aramızdan ayrıldı.
Fikret Muallâ kimdir?
Varlıklı bir ailenin çocuğu olarak 1903 yılında doğan Fikret Muallâ, 1919 yılında İsviçre’ye mühendislik eğitimi alması için gönderildi. Ancak Muallâ, bu eğitimi almak yerine Almanya’da güzel sanatlar okumayı tercih etti. Böylelikle bugün çok ünlü bir ressam olarak tanıdığımız Fikret Muallâ, sanat hayatına başlamış oldu. Varlıklı bir aileden gelmesine rağmen yaşamını yoksulluk içerisinde geçiren Muallâ, ruhsal rahatsızlıkları nedeniyle pek çok kez hastanede yattı. Buna rağmen sanat üretmekten vazgeçmeyen Fikret Muallâ, ömrünün büyük bir kısmını geçirdiği Paris’te pek çok sergiye katıldı. Zor bir hayat süren Muallâ’nın yaşamı, 1967 yılında, ne yazık ki Fransa’daki bir kimsesizler yurdunda son buldu.
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
Yasemin Kaya –
Kitabı resim tutkunu bir arkadaşıma alacağım. Elinize sağlık.