Başka Zaman Kütüphaneleri – Zoran Živkovič
2003 senesinde en iyi novella dalında Dünya Fantezi Ödülü’ne layık görülen KETEBE Yayınlarından çıkan Başka Zaman Kütüphaneleri kitabı ile “Kitap ve kütüphane ile fantezi dalında ne yazılabilir ki,” düşünceniz değişecek ve hayal gücünün sınırlarının olmadığını göreceksiniz.
Orjinal Adı: The Library (Orijinal Sırp ismi: Biblioteka)
Ülke: Sırbistan
Türü: Kurgu - Fantastik
Okur Yaşı: Genel Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Fantastik ancak anlaşılması kolay kitaplara ilgi duyanlar.
Sayfa Sayısı: 99 sayfa
Çevirmen: Cumhur Orancı
Çeviri: ☺️
İmla: ☺️
Ebat: 13,5 X 21 cm
İnceleme
Başka Zaman Kütüphaneleri bir öykü kitabı. Öykülerin hepsinde ana karakter sadece bir tane, yani anlatıcı. Kitaplarla ya da kütüphanelerle ilgili olaylar bu bir kişinin başına geliyor. Yardımcı karakterler genellikle onun kitaplarla ya da kütüphaneyle ilişkisini kuran insanlar ve her öyküde bir kişiden fazla olmuyor. Bu sadeliğin getirdiği birçok avantaj var. Bir sürü karakterin özelliğini anlamaya çalışmak yerine doğrudan ana karaktere ve kitap ya da kütüphane ile olan ilişkisine odaklanmak mümkün oluyor. Böylece olayın fantezi yönüne ve yazarın yaratıcılığına kapılmak çok daha keyif veriyor.
Kitap ve kütüphane o derece günlük ve neredeyse alelade nesneler ve yerler ki, yazarın bu nesneleri ve yerleri fantezi türünde kullanabilmesi hem okuru yazarın hayal gücüne hayran bırakıyor hem de hemen hemen herkesin evinde bulunan kitap ve kütüphaneye okurun farklı bir gözle bakmasını sağlıyor. Okuyucu, kahramanın yerine kendini koyabiliyor ve “Ben olsaydım ne yapardım,” diye düşünmeden duramıyor.
6 ayrı kütüphane
Kitaptaki kütüphanelerin hepsi birbirinden farklı yerlerde kurulmuş ve farklı özelliklere sahip. İlk hikâye olan Sanal Kütüphane, yazarın teknolojik bilgilerini kullandığı, günümüzle geleceği bağlayan bir hikâye. Ev Kütüphanesi, günlük, olağan bir işlem sonucu son derece zengin bir kitaplığa sahip olan bir adamı anlatıyor. Gece Kütüphanesi, “Bir kütüphane ne amaçla geceleri de açılır?” sorusunun cevabını veriyor. Cehennem Kütüphanesi, kitabın değişik bir kullanım şeklini okuyucuya sunuyor. En küçük kütüphane, sıra dışı bir tanışmanın sonucu ulaşılmış bir kütüphane. Soylu Kütüphane ise içinde komedi unsurları barındıran, özgün bir hikâye.
Ev Kütüphanesi ve evindeki kaliteli ciltli kitapların olduğu “soylu” kütüphane öykünün sahibinin kişisel olarak sahip olduğu kütüphaneler. Gece Kütüphanesi ve Cehennem Kütüphanesi ise herkese (!) açık yerler. Sanal Kütüphane, kitabın ilk öyküsü ve insanı bu kitabı aldığı ve okumaya karar verdiği için gururlandıran bir başlangıç.
Bir ceza/terapi olarak kütüphane
Altı hikâyeden sadece biri, Cehennem Kütüphanesi, diğerlerinden farklı bir tona sahip. Anlatıcısı, diğer hikâyelerden farklı olarak, kitaplara âşık değil. Buradaki fikir aslında dâhiyane. “Her çağın kendi cehennemi vardır. Bugün bu cehennem kütüphanedir.” (s.59) Bu inanışa göre, cehennemde kitap okuma ile cezalandırılan suçlular büyük acılar çekecektir.
Sanki bibliofiller için yazılmış
Bir yazarın henüz yazmadığı kitaplar, yalnız yaşayan bir adamın evini kitaplarla doldurması, her gün gidilen kütüphanenin hiç bilinmeyen bir özelliği, şeytani bir ceza yöntemi ve yenir yutulur (!) türden olmayan, kütüphaneye uymayan bir kitapla verilen savaş. Hepsi de tematik olarak birbirine bağlı ancak hikâye olarak birbirinden tamamen farklı altı macera. Öykülerin hepsi kitapla ya da kütüphaneyle ilgili, hayal gücünün sınırlarını zorlayan türden.
Neden okunmalı?
Yazarın günlük ve basit nesnelerden yola çıkarak hayal gücünün sınırlarını zorladığı bu kitabın herkesin kütüphanesinde olması gerektiğini düşünüyorum. Bunun birinci sebebi, çevirmen Cumhur Orancı tarafından muhteşem bir Türkçeyle yazılmış olması. Kitapta dikkati dağıtacak hiçbir imla ya da Türkçe yanlışı olmamasını dikkatli çevirmenine, düzeltiden sorumlu Meltem Ortakçı’ya ve dizi editörü Aykut Ertuğrul’a borçluyuz.
Diğer sebep (eski adıyla) Yugoslavya doğumlu Zoran Živkovič’in bu kitabıyla en iyi novella alanında Dünya Fantezi Ödülü’nü 2003 senesinde kazanmış olması. Yazarın 1994 senesinde henüz Türkçeye çevrilmemiş olan Dördüncü Halka (The Fourth Circle) ile Miloš Crnjanski Ödülü’nü, 2007 senesinde Stefan Mitrov LjubišaEdebiyatta Yaşam Boyu Başarı Ödülü’nü, 2014 ve 2015’te fantastik edebiyata katkılarından dolayı üç ayrı ödülü daha (Art-Anima, Stanislav Lem ve The Golden Dragon) olduğunu söylemeden geçmemek gerek.
Zoran Živkovič Kimdir?
1948 yılında Yugoslavya’nın (bugün Sırbistan’ın) başkenti Belgrad’da doğdu. 1973 yılında Belgrad Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nde edebiyat kuramı genel edebiyat bölümünden mezun oldu. Yine aynı okulda 1979 yılında yüksek lisansını ve 1982 yılında da doktorasını tamamladı. Yüksek lisans tezi Arthur C. Clarke ve antropomorfizm, doktora tezi de bilim kurgunun sanatsal nazım türü olarak kullanımı üzerinedir. Eğitiminde üzerine düştüğü bilim kurgu alanında araştırmalar, çeviriler yaptı, iki ciltlik bir Bilim Kurgu Ansiklopedisi çıkardıve bilim kurgu sineması hakkında bir televizyon dizisi yazdı.
2003’te, Başka Zaman Kütüphaneleri adlı kitabıyla Dünya Fantezi Ödülü’nü aldı. Živkovič, Başka Zaman Kütüphaneleri (2006; The Library, 2002) dışında, Contemporaries of Future (1983; Geleceğin Çağdaşları), First Contact (1985; ilk Temas), Starry Screen (1984; Pırıltılı Ekran), Encyclopedia of Science Fiction (1990, Bilimkurgu Ansiklopedisi), The Fourth Circle (1993; Dördüncü Halka), Essays on Science Fiction (1995; Bilimkurgu Üstüne Denemeler), Time Gifts (1997; Armağan Zamanlar), The Writer (1998; Yazar), The Book(1999; Kitap), Impossible Encounters (2000, İmkansız Karşılaşmalar), Seven Touches of Music (2001; Müziğin Yedi Dokunuşu), Steps Through the Mist (2003 ; Sisler İçindeki Adımlar), Hidden Camera (2003; Gizli Kamera), Compartments (2004; Kompartımanlar), Four Stories Till the End (2004; En Sonuna Kadar Dört Öykü), Twelve Collections And The Teashop (2005; On İki Koleksiyon ve Çayhane) adlı kitapların yazarıdır. (Kitabın 2006 basımı İstiklal Kitabevi’nden alınmıştır.)
Yazdığı kitaplar 20 dile çevrilmiştir ve 23 ülkede okunmaktadır. 10 Mart 2022’de çıkardığı son kitabı The White Room (Bela Soba) kitabının Türk okuyucuyla buluşmasını heyecanla bekliyoruz.
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
ANIL ILKAY BOZKURT –
Cehennem Kütüphanesi’ni çok merak ettim. En kısa zamanda okuyacağım.
İnceleme yazınız sayesinde yeni bir yazar ile tanışmama fırsat yarattınız, teşekkür ediyorum.
Sevgiyle kalın.