Aziz Nesin’den 6 Çizgi – Roman Birden

Türk mizah tarihinin en önemli isimlerinden olan Aziz Nesin’in, 1954 – 1960 yılları arasında Akbaba dergisinde çalışırken yazdığı hikâyeler, yine o dönem birlikte çalıştığı karikatürist meslektaşları tarafından çizgi romana dönüştürülmüş ve dönemin diliyle tefrika* olarak yayımlanmış. Akbaba dergisi tarihi bir öneme sahip; Türk mizahının öncüsü kabul edilen pek çok isim onun çatısı altında buluşmuş.

Ancak, 1950’ler Türkiye’si ifade özgürlüğü konusunda sorun yaşadığından Aziz Nesin, hikâyelerinin çoğunu takma isimlerle yayımlamış: Ali Yazmış, Emir Kulu, Salih Tekcan, Kaptan-ı Derya, Ser berber, bunlardan bazıları. Aziz Nesin, derlemedeki sadece “Bayan Aynur ile Bay Buyur” hikâyesinde kendi adını kullanmış. İşin güzel yanlarından biri, bu hikâyede Aziz Nesin’in, hikâye kahramanlardan biri olarak Yalçın Çetin tarafından resmedilmiş olması.

Altı ayrı hikâye

Aziz Nesin’den Altı Çizgi Roman Birden, adından da anlaşıldığı üzere altı ayrı çizgi romandan oluşuyor: Baba Mirası, Bekârlık Sultanlıktır, Deniz Aslanı, Bilmem Ne Adası, Berber Nonoş ve Bayan Aynur ile Bay Buyur. Bu çizgi romanların her biri yine Nesin Yayınevi tarafından 2012 – 2016 yılları arasında ayrı ayrı yayımlanmış. Hikâyelerin, bir dönemin toplumsal ve siyasi hayatına ışık tutmalarının yanı sıra her birinin usta bir çizerin elinden çıkmış olması da bu seçkiyi benzersiz kılıyor.

Baba Mirası

Karikatürist Mim (Mustafa) Uykusuz tarafından çizilen bu hikâye 1954 yılında Akbaba dergisinin 126. sayısından itibaren tefrika edilmiş.

Bekârlık Sultanlıktır

Karikatürist Yalçın Çetin tarafından çizilen bu hikâye 1954 yılında Akbaba dergisinin 146. sayısından itibaren tefrika edilmiş.

Deniz Aslanı

Karikatürist Nehar Tüblek tarafından çizilen bu hikâye 1955 yılında Akbaba dergisinin 183. sayısından itibaren tefrika edilmiş.

Bilmem Ne Adası

Karikatürist Nehar Tüblek tarafından çizilen bu hikâye 1956 yılında Akbaba dergisinin 200. sayısından itibaren tefrika edilmiş.

Berber Nonoş

Karikatürist Yalçın Çetin tarafından çizilen bu hikâye 1956 ve 1957 yılları arasında Akbaba dergisinin 239. ve 268. sayıları arasında tefrika edilmiş.

Bayan Aynur ile Bay Buyur

Karikatürist Yalçın Çetin tarafından çizilen bu hikâye 1960 yılında Akbaba dergisinin 417. sayısından itibaren tefrika edilmiş.

Mizah ciddi bir iştir

Mizah yalnızca eğlenceli ve komik olanla sınırlanmadığında özgürlüğün ve insanî değerlerin mümkün olduğu bir dünyaya olan özlemimizin vücut bulduğu en harika ifade yollarından biri hâline gelir.  Toplumsal ve siyasal eleştiri mizah yoluyla dile getirilir. Bu nedenle hiciv ve ironi (ince alay) mizahın yapı taşları; çelişkilerin gülünç şekillerde gözler önüne serilmesi ve metaforlar da mizahın olmazsa olmazlarıdır. Tüm bunlara her zaman parlak bir zekâyla birlikte güçlü bir donanım eşlik eder.

Aziz Nesin’in eserlerinin bu unsurlardan payını fazlasıyla aldığını görüyoruz. Yaşamının büyük bölümünü yasaklı yazar olarak geçirmesi boşuna değil.

Derlemedeki hikâyeler bizleri kahkahaya boğacak kadar komik ama aynı zamanda acı acı gülümsetecek kadar da gerçekçi.  Dönemin toplumsal ve bireysel zayıflıkları, eksiklikleri, geleneklerdeki yanlışlar gülmece eşliğinde, güçlü bir mizahla veriliyor.

Gülmek devrimci bir eylemdir

Hannah Arendt’a** göre, güldüğümüz zaman korkunun üzerimizdeki hâkimiyeti zayıflar ve hafifleriz. Bu nedenle, otoriter yönetimlerin en büyük düşmanı kahkahalardır. Kahkahalarımız korkunun kaynağına vurduğunda karanlık aydınlanır ve orada korkacak hiçbir şeyin olmadığını görürüz, kara büyü bozulur. Mizah zorluklara meydan okumanın en barışçıl yolu, kahkahalarsa en etkili silahlarıdır. İşte bu yüzden Voltaire’in kahkahası Rousseau’nun ağlamasından daha yıkıcıdır. (Herzen)

Aziz Nesin, Mim Uykusuz, Yalçın Çetin, Nehar Tüblek yaşamları boyunca soylu bir mizah duygusu inşa ettiler. Bu duyguya kahkahaların yanı sıra umut, cesaret, onur ve sevgi eşlik etti ve etmeye devam ediyor çünkü bu büyük ustalar hâlâ yaşıyorlar.

—–

Tefrika*: Süreli yayınlarda bölüm bölüm yayımlanan, birbirini tamamlayan bölümlerden oluşan yazı dizisi

Hannah Arendt**:  Amerikalı siyaset bilimci ve felsefeci

Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.