Türkiye Yayıncılar Birliği 2023 Yılı Türkiye Kitap Pazarı Raporu’na göre yayıncılık sektörü hâlâ 2016 yılının gerisinde
2023 Yılı Kitap Pazarı Raporu, döviz kurları, enflasyon ve maliyet artışları gibi ekonomik zorlukların yanı sıra dijital korsanlık ve ücretsiz ders kitaplarıyla mücadele eden yayıncılık sektöründeki önemli gelişmeleri ve değişimleri ortaya koyuyor.
Yasemin KAYA
Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından hazırlanan 2023 Yılı Kitap Pazarı Raporu, sektördeki önemli gelişmeleri ve zorlukları gözler önüne seriyor. Rapora göre, kitap üretiminde artış yaşanmasına rağmen döviz kurlarındaki yükseliş, enflasyon ve maliyetlerdeki artışlar 2023 yılında yayıncılık sektörünü olumsuz etkiledi. Bu durum, yayıncıların maliyetleri yönetme, fiyatlandırma ve satış stratejilerini yeniden gözden geçirmelerine neden oldu. Dijital korsanlığın artışı ve ücretsiz ders kitaplarının yaygınlaştırılması, sektördeki diğer zorluklar arasında yer alıyor. 2023 yılı, Türkiye kitap pazarı için ekonomik zorluklar ve sektörel değişimlerle dolu bir yıl olarak kaydedildi.
Ekonomik Zorluklar ve Maliyet Artışları
2023 yılı, yayıncılık sektörü için ekonomik zorlukların devam ettiği bir yıl oldu. Türkiye Yayıncılar Birliği’nin Eylül 2023’te yaptığı araştırmaya göre, maliyetler döviz bazında %84 artarken, yayıncıların belirlediği önerilen perakende satış fiyatlarında %15’lik bir azalma gözlendi. Artan döviz kurları ve enflasyon, sektörün maliyetlerini önemli ölçüde artırdı, bu da yayıncıların perakende fiyatları belirlerken zorlanmasına yol açtı.
Millî Eğitim Bakanlığı’nın Etkisi
Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) ücretsiz dağıttığı ders kitapları ve yardımcı kaynaklar, sektördeki en büyük yayıncı konumunda olan Bakanlığın pazar üzerindeki etkisini artırdı. Bu durum, sektördeki diğer yayıncılar için rekabeti zorlaştırdı ve pazardaki dengeleri değiştirdi. MEB tarafından ücretsiz dağıtılan ders kitapları ve yardımcı kaynaklarda bandrol zorunluluğunun olmaması, bu eserlerin sayısını ve telif haklarını takip etmeyi de zorlaştırıyor. Sektörün gerçek boyutlarını ortaya koyabilmek için, tüm basılı eserlerin bandrole tabi tutulması ve dijital içerik üretimlerinin raporlanabilir hale getirilmesi için önemli.
Sektörün kitap üretimi hala 2016 yılı seviyelerinin gerisinde
Yayımlanan kitap sayısında 2023 yılında bir artış gözlendi. Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu (YAYFED) verilerine göre, 2023 yılında üretilen toplam kitap sayısı 400 milyon 340 bin 577 adede ulaştı, bu da bir önceki yıla göre %5,3’lük bir büyüme anlamına geliyor. Ancak, kitap üretiminde yaşanan bu büyümeye rağmen sektörün hâlâ 2016 yılı seviyelerine ulaşamadığı görülüyor.
2023 yılında kişi başına düşen kitap sayısı, bir önceki yılın 7,97 olan ortalamasından 7,52’ye düştü.
Bandrol Sayıları (2021-2023)
Perakende Pazarında Değişimler
2023 yılında perakende kitap pazarı segment bazında büyük değişimler yaşadı. Eğitim yayınlarının pazar payında düşerek 2023 yılında %48,8’e geriledi. Kültür yayınlarının pazar payı ise belirgin bir artışla %34,4’e yükseldi. İthal yayınların satışında dijital kitap ve dijital veri tabanı aboneliklerinden kaynaklı önemli bir artış gözlendi.
Perakende Kitap Pazarı Büyüklüğü
Yayımcılık sektörü, 2022’de 380 milyon kitap üretmişken, 2023’te 400 milyon adet hedefini gerçekleştirdi. Eğitim yayınları %44’lük payla en yüksek üretim adedine sahip oldu.
Kitap Üretim Verileri (2023)
2023 yılı kitap pazarında, segmentler bazında önemli değişimler yaşandı. Eğitim yayınlarında %33,30’luk bir artışla 14.163 milyon TL’ye ulaşıldı. Yetişkin kurgu, %111’lik bir büyüme ile 1.728 milyon TL’ye yükselirken, yetişkin kurgu dışı kitaplar %84’lük artışla 5.785 milyon TL’ye çıktı. Çocuk ve ilk gençlik kitapları %102 artış göstererek 1.174 milyon TL’ye ulaştı. İnanç yayınları da %84’lük bir büyüme ile 1.064 milyon TL’ye yükseldi. Akademik yayınlar %48,54 artışla 355 milyon TL’ye, ithal yayınlar ise %177,23’lük dikkat çekici bir artışla 4.516 milyon TL’ye ulaştı. Bu değişimler, kitap pazarının farklı segmentlerde büyüdüğünü ve çeşitli alanlarda önemli gelişmeler yaşandığını gösteriyor.
Perakende Kitap Pazarı Büyüklüğü (2022-2023)
Perakende kitap pazarı büyüklüğü 1 milyar 75 milyon dolar civarında
Perakende Kitap Pazarı Büyüklüğü ABD doları bazında değerlendirildiğinde; 2022 yılında 958,54 milyon dolar olan kitap perakende pazarı, 2023 yılında %12,21 artarak 1 milyar 75,54 milyon dolara ulaştı.
2023 Türkiye Kitap Pazarı Raporu’nda kitapların yayın ve bandrol sayılarında ilk kez “basılanlar” ile “iki veya daha fazla basılanlar” ayrımına da yer verilmiş. Bu bilgilerden yararlanılarak 2023 için kategoriler bazında toplam basılan kitaplar, ilk kez basılan kitaplar ile iki veya daha fazla basılan kitaplar için yayın başına bandrol sayısı istatistiği hesaplanabilir. Bu istatistiğin hangi kategorilerde daha fazla kitap basıldığı ve hangi kitap türlerinin tekrar baskılarla daha fazla talep gördüğünü anlamamıza yardımcı olacağı değerlendirilebilir.
Yayın başına bandrol istatistiği özellikle eğitim, inanç ve çocuk-gençlik kitaplarının tekrar baskılarla yüksek talep gördüğünü ve bu kategorilerin yayın başına bandrol sayılarının görece yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Yetişkin kurgu ve kültür kitaplarının da belirli eserlerinin popüler olduğu ve ikinci veya daha fazla baskılarda talep gördüğü anlaşılıyor.
Yayın Başına Bandrol Sayıları
Çevrimiçi platformların ve e-ticaret sitelerinin tüm sektördeki satışlardaki payı %38,5
2022’den 2023’e geçerken, segmentler bazında çevrimiçi satışların kendi toplam satışları içindeki payında dikkate değer değişimler yaşanmıştır. Kültür yayınlarında çevrimiçi satışların payı %49,95’ten %61,95’e yükselmiştir. Yetişkin kurgu kitaplarında bu oran %48,72’den %62,32’ye, yetişkin kurgu dışı (inceleme-araştırma) kitaplarda ise %48,78’den %62,84’e çıkmıştır. Çocuk ve ilk gençlik kitaplarında %48,71’den %53,28’e bir artış gözlemlenmiştir. İnanç kitaplarında çevrimiçi satışların payı %48,62’den %53,49’a yükselmiştir.
Dijital platformların sunduğu kullanım kolaylığı ve geniş ürün yelpazesi, pandemi sonrası değişen alışveriş alışkanlıklarının tüketicilerin çevrimiçi alışverişi tercih etmesinde belirleyici olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, dijital pazarlama stratejileri ve çevrimiçi platformların sunduğu kişiselleştirilmiş alışveriş deneyimleri, çevrimiçi kitap satışlarının büyümesini desteklemiştir.
Kitap Pazarı Raporuna göre çevrimiçi platformların ve e-ticaret sitelerinin tüm sektördeki satışlarda geçen yıl %21,7 olan payının %38,5’a çıktığı görülmektedir.
Öğrenci başına akademik kitap sayısı 0,79
Kitap Pazarı Raporu’nda akademik yayıncılığın, yasadışı fotokopi ve izinsiz dijital PDF paylaşımları nedeniyle büyük zarar gördüğü tespiti yapıldı ve sektördeki payının %2’ye kadar gerilediği belirtildi. Üniversitelerde okuyan 6 milyon 950 bin 142 öğrenciye rağmen, 2023 yılında öğrenci başına düşen akademik kitap sayısı ise sadece 0,79 oldu.
Yayım türlerinin alt kırılımlarına göre çeşitlilik artıyor
2023 Yılı Kitap Pazarı Raporu’nda Kategori Dağılımının Alt Başlıklı Kırılımları da verilmeye başlandı. Her yayın türünde öne çıkan alt kırılımlar sektördeki çeşitliliği ve dinamikleri gözler önüne seriyor. Yetişkin kurgu edebiyatında, romanlar, öyküler ve şiirler dikkat çekiyor. Yetişkin kültür yayınlarında ise eğitim, kişisel gelişim ve tarih kitapları öne çıkıyor. Gençlik kitaplarında kurgu edebiyatı ağırlıklı iken çocuk kitapları segmentinde, resimli kitaplar, masallar ve eğitici içerikler başı çekiyor. İnanç yayınlarında, genel dini eğitim kitapları ve İslam’a ilişkin kitaplar ön planda yer alırken, eğitim yayınlarında ders kitapları, test kitapları ve sözlükler önemli bir yer tutuyor. Bu alt kırılımlar, her segmentin kendi içinde zengin bir yelpazeye sahip olduğunu ve okuyucuların çeşitli ilgi alanlarına hitap ettiğini gösteriyor. Son bir not olarak şunu belirtmeliyim; 2023 Kitap Pazarı Raporu’nda “bandrol sayısı”, “satış sayısı” ve “kitap üretimi” terimlerinin birbiri yerine kullanıldığı görüyoruz. Özellikle, “satış rakamı” olarak belirtilen verilerin aslında kitap üretimini veya bandrol sayılarını ifade ettiğini anlıyoruz. Bu durum, okuyucuların verileri doğru yorumlamasını zorlaştırabilir, bu nedenle raporun daha anlaşılır ve tutarlı olması için bu terimlerin net bir şekilde tanımlanması ve tutarlı bir şekilde kullanılması faydalı olurdu
