Kelimelerle Dünya Tarihi – Martin Puchner
Edebiyatı seviyorsunuz, peki ya tarih kitaplarını? Pegasus Yayınlarından çıkan Kelimelerle Dünya Tarihi, edebiyat ve tarih sevenleri bir araya getiriyor. Edebiyatın ortaya çıkışı ve sonrasında toplumlara yön verişi hakkında kapsamlı bir kitap okumak isterseniz, doğru yerdesiniz.
Orjinal Adı: The Written World: The Power of Stories to Shape People
Ülke: ABD
Türü: Kurgu Dışı - Tarih
Okur Yaşı: Genel Yetişkin Okur Kitlesi
Hedef Kitle: Edebiyat tarihini merak edenler.
Sayfa Sayısı: 455 sayfa
Çevirmen: Merve Sevtap Ilgın
Çeviri: ☺️
İmla: ☺️
Ebat: 21 x 13,5 cm
İnceleme
Nesilden nesile kültür aktarımında edebiyatın rolü yadsınamaz. Kimi zaman sözlü, kimi zaman yazılı olarak aktarılan destanlar, efsaneler, şiirler, türküler toplumların kültürlerini ve zamanla hayata bakışını şekillendiriyor. Her şeyin ilk nerede başladığını net olarak bilemesek de konuyla ilgili uzmanların araştırmaları ve görüşleri okurlar için geçmişe bir ışık tutuyor. Kelimelerle Dünya Tarihi bu anlamda benim okuduğum en güzel kitaplardan biri. Harvard Üniversitesi Drama, İngiliz Edebiyatı ve Karşılaştırmalı Edebiyat profesörü Martin Puchner, bu kitapla edebiyatın neredeyse 4000 yıllık serüvenini 16 başlık altında toplamış.
Edebiyat ve Soğuk Savaş
“Bazen edebiyatsız bir dünya hayal etmeye çalışırım.” Kelimelerle Dünya Tarihi: İnsanlığı, Tarihi ve Medeniyetleri Şekillendiren Kaynaklar kitabı böyle başlıyor. Edebiyatsız bir dünya… Nasıl olurdu acaba?
Kitabın giriş kısmı aslında sonraki bölümlerde nelerle karşılaşacağımızı söylüyor bize; günümüze kısmen yakın bir zamandan, 1968 yılı sonlarından ve Apollo 8 uzay mekiğinden bahsediyor. Edebiyatla ne alakası var bunun demeyin. Apollo 8 uzay mekiğinin içindeki astronotlar Dünya’yı uzaydan ilk kez görenler. Yer kontrol istasyonundan Apollo 8’deki astronotlar için şöyle bir anons yapılıyor: “Eğer mümkünse sizden âdeta bir şairin yapacağı gibi, olabildiğince detaylı bir tasvir yapmanızı istiyoruz.” İşte burada edebiyat devreye giriyor ve astronotlar kurabildikleri en güzel cümlelerle Dünya ve Ay’ın görünümlerini anlatıyorlar. Bir süre sonra ise edebiyatın en köklü ve toplumları en etkileyici unsurları olan kutsal kitaplardan birinden, İncil’den, yaratılışla ilgili bir pasajı okuyarak kendilerini dünyada, canlı yayında izleyen beş yüz milyon izleyiciyi âdeta büyülüyorlar. Soğuk Savaş döneminde atılan bu adım ve edebiyatla yapılan bu son dokunuş oldukça önemli.
Destanlardan kutsal kitaplara
Etkileyici bir girişle gönülleri fetheden Kelimelerle Dünya Tarihi, ilk bölümde edebiyatın en eski örneklerine gidiyor ve Büyük İskender’in yastık altında İlyada Destanı’nı buluyor. Büyük İskender’in asla yanından ayırmadığı bu destanın onun hayatına ve girdiği savaşlara nasıl etki ettiğini öğrenirken bir yandan da Homeros’u tanıyoruz.
Başka bir bölümde yine bir destanın izinden gidiyoruz. Bu kez Mezopotamya topraklarındayız. Yazının icadı bu topraklarda. Elbette ilk yazı, edebiyat özelliği taşımıyor; mali amaçlarla tutulan kayıtlar bunlar ve beş bin yıl önceye tarihleniyor. Kelimelerle Dünya Tarihi’nin odağında ise Gılgamış Destanı var. Gılgamış Destanı son hâlini M.Ö. 1200’lü yıllarda alsa da aslında kökleri yüzlerce yıl öncesine dayanıyor. Bu bölümde Gılgamış’ı, destanın yazıya geçiriliş sürecini, Asurbanipal’i ve çivi yazısı tabletlerin bulunuşunu okuyoruz.
Sonrasında da yolculuğumuz onlarca farklı şehir, ülke, yazar ve şairle devam ediyor.
Bir başka bölümde kutsal kitapların ortaya çıkış süreçlerini yazar biraz da kendi bakış açısıyla koymuş ortaya. Bazı kısımlar tüm okurlara hitap etmeyebilir elbet bu noktada ama tüm bunları bir dinler tarihi uzmanının değil edebiyat profesörünün yazdığını da unutmamak gerekir. Yazarın, ‘Büyük Öğretmenler’ diye bahsettiği Buda, Konfüçyüs, Sokrates ve Hz. İsa’nın öğretilerinin yazıya dökülme süreçleri de yine oldukça enteresan.
Dünya tarihinin ilk büyük romanının Japonya’dan çıktığını biliyor muydunuz? Ben bilmiyordum, öğrenmiş oldum ve hikâyesini hayranlıkla okudum. Bu hayranlığımın altında bu ilk romanı hemcinslerimden birinin yazmış olmasının da büyük payı var tabii ki.
Martin Puchner ve Orhan Pamuk
Kitapta, Nobel Ödüllü yazarımız Orhan Pamuk da var. Martin Puchner, edebiyatın izini sadece bilgisayar başında ve araştırmaları ile sürmemiş. Her bölümde bahsettiği eserin geçtiği toprakları da ziyaret ediyor ve bence bu harika bir derinlik kazandırıyor kitaba. Bu bağlamda, Binbir Gece Masalları’nın izini sürerken İstanbul’a geliyor Puchner. Romanlarında Binbir Gece Masalları’nın karakter ve temalarına yer verdiği için Orhan Pamuk ile bu masalların etkisini konuşmak üzere buluşuyorlar. Aynı bölümde hem Binbir Gece Masalları’nı hem kâğıdın yolculuğunu hem de Puchner’in Orhan Pamuk’la sohbetinden izlenimlerini okuyoruz. Yazar, Orhan Pamuk’un romanlarının gerçek hayatta ve İstanbul sokaklarında izlerini ararken “Keşke Masumiyet Müzesi’ne de gitseymişsiniz Martin Puchner,” diye düşünmeden edemedim.
Kapanış notları
Kelimelerle Dünya Tarihi, Japon edebiyatından Maya kültürüne, Don Kişot’tan Benjamin Franklin’e, Geothe’den Komünist Manifesto’ya, SSCB’den Karayiplerin ilk Nobel Edebiyat Ödüllü şairi Derek Walcott’a, oradan Harry Potter evrenine ve son olarak Hindistan’daki Ebebiyat Festivali’ne uzanan keyifli bir yolculuk. Sadece eserlerin yazılış ve toplumu etkileyiş süreçleri yok bu yolculukta. Kâğıt öncesi ve kâğıt sonrası dönemler, kâğıdın dünyaya yayılması, matbaa süreçleri, korsanla mücadele… Edebiyata, yazıya dair aklınıza gelen her şeyi bir araya toplayan bir kitap. Yazarın, edebiyatın izinde bilfiil dolaşması ise benim en sevdiğim detaylardan biri oldu, zira ben de onun bu yolculuğuna Google Earth üzerinden eşlik ettim.
Kitaptaki bazı bölümlerin isimleri şöyle:
- Evrenin Kralı: Gılgamış ve Asurbanipal
- Murasaki ve Murasaki Shikibu’nun Günlüğü: Dünya Tarihinin İlk Büyük Romanı
- Popo Vuh ve Maya Kültürü: İkinci, Bağımsız Edebiyat Geleneği
- Don Kişot ve Korsanlar
- Benjamin Franklin: Mektup Cumhuriyetinde Bir Medya Girişimcisi
- Sunjata Destanı ve Batı Afrikalı Söz Ustaları
Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.
Yorumlar
Henüz Bir Yorum Yok