Dr. Jekyll ile Bay Hyde: Tuhaf Bir Vaka – Robert Louis Stevenson

Baş karakterlerimizden Dr. Jekyll, insanın içinde bir iyi bir de kötü tarafın bulunduğunu, bizim bu iki zıt kutbun birleşiminden meydana geldiğimizi düşünüyordu. Ona göre en büyük sorunumuz, iyi ve kötü yanlarımızın sürekli birbiriyle çatışmasıydı. Roman, Doktor’un insanın içindeki bu iki zıt kutbu birbirinden ayırmak için hayatı pahasına yaptığı deneyler sonucunda başına açtığı dertleri konu ediyor.

Bilimde, sanatta ve edebiyatta “Dr. Jekyll ve Bay Hyde”

Dr. Jekyll ve Bay Hyde, işlediği konu itibarıyla çeşitli alanlarda pek çok çalışmaya ilham kaynağı oldu. Eser, psikiyatride dissosyatif kimlik bozukluğu, yani çoklu kişilik bozukluğu ile ilişkilendirilir. Bu sebepten bu kitap üzerine pek çok bilimsel makale, inceleme yazısı yazıldı.

İngilizcede ahlaksal ve ruhsal bakımdan büyük değişkenlikler gösteren insanlar için kullanılan “Jekyll ve Hyde” deyimi de bu eser sayesinde dile yerleşti. Dr. Jekyll ve Bay Hyde, aynı zamanda tarihin en çok referans verilen kitaplarından biri oldu.

Psikolojik gerilim, fantastik, bilim kurgu, polisiye gibi türleri bünyesinde barındıran kitap, birçok kez sinema ve tiyatroya uyarlandı, sessiz sinema döneminden başlayarak 123 kez filme aktarıldı. İlk sinema uyarlaması, 1908 yılında ABD’de yapılan kısa ve sessiz bir filmdi. En ünlü uyarlamalar; Rouben Mamoulian’ın 1931’de ve Victor Fleming’in 1941’de yönettiği Dr. Jekyll ve Bay Hyde’dır. Kitabın hikâyesi ayrıca Bugs Bunny, Tweety gibi birçok çizgi filme konu oldu.

Kitabın yazım serüveni

Kitabı okumaya başlamadan önce beni en çok etkileyen şey, romanın oluşum serüveniydi. Yazarımız Robert Louis Stevenson, vereme yakalanmış. Hastalık zamanlarında yine çığlıklar içinde uyandığı bir kâbustan sonra, yıllar sonra bir başyapıt olacak eserinin ilk birkaç sahnesini -özellikle de ilk dönüşüm sahnesi- hâlâ tüm canlılığıyla aklındayken hemen kalem kâğıda sarılarak not almış. Kitabımızın ana taslağı işte bu şekilde ortaya çıkmış.

Bir bedende iki zıt karakter

İnsana kendisini ve hayatı sorgulatan bir psikolojik gerilim romanı olan Dr. Jekyll ve Mr. Hyde, akıcı bir olay örgüsüne sahip. İki Şehrin Hikâyesi, Oliver Twist, Büyük Umutlar, Dorian Grey’in Portresi gibi önemli eserlerin de yazıldığı Viktoria döneminde kaleme alınmış bu kitapta Kitab-ı Mukaddes, yani Kutsal Kitap’tan alıntılara rastlamak da mümkün. Kitapta insan doğası hem iyiyi hem de kötüyü içinde barındırarak başarılı bir şekilde okuyucuya anlatılmış. Bunu, şu alıntılarla pekiştirebiliriz:

“Asıl ve iyi yanım yavaş yavaş elimden gidiyor, yavaş yavaş ikinci ve kötü yanımla bütünleşiyordum.” (Stevenson, 2015, 73)

“Bir kez daha Edward Hyde olmuştum. Az önce herkesin saygı duyduğu, varlıklı, sevilen, evindeki yemek odasında sofrası kurulmuş kendisini bekleyen biriyken şimdi herkesin izini sürdüğü bir av, evsiz barksız, darağacını boylayacak namlı bir cani olup çıkmıştım.” (Stevenson, 2015, 78)

İnsanın içindeki iyi ve kötü, birbiriyle sürekli bir çatışma hâlindedir. Bu savaş yüzyıllardır devam eder. Bu süreçte hangi taraf baskın olursa insan o benliğe bürünür. Dr. Jekyll’ın bu iki zıt karakteri birbirinden ayırma çabası, kitaptaki şu cümlelerle ifade edilmiştir:

“Bu iki uzlaşmazın birbirine bağlanmış olması, bu uyuşmaz ikizlerin bilincin acılar içinde dölyatağında durmadan savaşıyor olmaları, insanlığın tepesine çökmüş bir lanetti. Peki, bunlar birbirlerinden nasıl ayrılacaklardı?” (Stevenson, 2015, 66)

Dr. Jekyll, soylu ve zengin bir aileden gelmiş olmasına rağmen içindeki “yaratık”tan bir türlü kurtulamamıştı ve saygın kimliğini kaybetmemek için yeni bir yol bulmuştu; ruhu iki zıt kutba sahipse bedeni de öyle olmalıydı. İçindeki kötünün baskısından ancak böyle kurtulup hayatına saygın bir şekilde devam edebilirdi. Kötü yanı bir suç işlese bile hem kanunen hem vicdanen bir yükümlülük altına girmeyecekti çünkü o suçu işleyen kişi kendisi olmayacaktı. Dr. Jekyll’ın bu düşüncesi, okuyucuya şu alıntıyla aktarılmış:

“İnsanlar eskiden hem kendilerine hem de saygınlıklarına leke sürülmesin diye kirli işlerini gözü kara haydutlara yaptırırlarmış. Oysa ben bunu zevk için yapan ilk kişiydim. Halkın gözündeki saygınlığının yüküyle gönülsüzce yaşayıp giderken bir anda toy bir delikanlı gibi üstündekileri çıkarıp atarak özgürlük denizine balıklama dalan ilk kişiydim.” (Stevenson, 2015, 70)

Eser, aynı zamanda Freud’un yapısal kişilik kuramıyla fazlasıyla uyuşuyor. Yapısal kişilik kuramına göre kişilik; id (alt benlik), ego (benlik) ve süperegodan (üst benlik) oluşur. Hikâyede de Dr. Jekyll’ın farklı benliklerini deneyimlemesi ve bu sürede başına gelenler konu edilmiş.

Siz bu kitabı okudunuz mu? En çok dikkatinizi çeken mesaj neydi? Yorumlarda paylaşır mısınız?

Robert Louis Stevenson Kimdir?

İskoç yazar, gezi yazarı ve şair Robert Louis Stevenson; 13 Kasım 1850 tarihinde dünyaya geldi. Çocukluk yıllarında sık sık rahatsızlandığı için kesintili bir okul hayatı olmasına rağmen ailesinin tuttuğu öğretmenler sayesinde derslerinden hiç geri kalmadı. Define Adası, Dr. Jekyll ve Mr. Hyde, Kaçırılan Çocuk romanlarıyla tanınır. Yazar, eserleri dünyada en fazla dile çevrilen edebiyatçılardandır. Ernest Hemingway, Rudyard Kipling, Marcel Schwob gibi pek çok önemli yazarı etkilemiştir. Yazarın en az Dr. Jekyll ve Mr. Hyde kadar bilinen, benim de en sevdiğim ve keyifle okuduğum eserlerinden biri olan Define Adası (Treasure Island), ilk basımını 1883 yılında yaptı. Roman; içinde büyük bir hazine, korkunç korsanlar ve bol miktarda macera barındıran bir klasik olarak kısa sürede ünlendi ve defalarca sinemaya uyarlandı.

Diğer kitap incelemelerini okumak için tıklayın.

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Görevimiz Yeniden Kullanım – Vinciane Okomo

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Mira Her Şeyi Bilir – Luigi Ballerini

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz – Aziz Nesin

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Her Şeyin Bi’ Şeyi Vardır – Mehmet Çimen

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Dönüşüm – Franz Kafka

• 

  Devamını oku

  Quick View

  Babaannem, Kurbağalar ve Hayat – Ahmet Büke