Editör Ne İş Yapar? – Peter Ginna

Kitap Yazarı:
İnceleme Editörü: Günnur Aksakal Baykan
Webmaster

1982’den beri New York’ta editör ve yayıncı olarak çalışan Peter Ginna’nın sektörün duayen isimlerinin kaleme aldığı yazıları derlediği Editör Ne İş Yapar? kitabı DeliDolu Yayınlarından çıktı. Peki bu kitap Türkiye için iyi bir kaynak mı?

 

 

Sitede Yayınlanma Tarihi: 4 Aralık 2018

İnceleme

Bir şekilde bu meslekte ilerlemeye karar veren herkes zaman zaman şu soruyu cevaplarken buluyor kendini, “Nedir bu editörlük? Ne yapıyor ve ne yapması gerekir?” 2020 yılında Delidolu Yayınları bu soruya cevap niteliğinde bir kitabı bize sundu: Editör Ne İş Yapar?

Türkiye’de yaygın bir deyim vardır, “Bilmeze söz anlatmak deveye hendek atlatmaktan zordur.” Tabiri caizse editörlüğü ikinciyi tercih etmeyenlerin yaptığı iş olarak tanımlayabiliriz.

Sabah alınan gazete, tıklanan haber, bir elektronik aletin kutusundan çıkan kullanma kılavuzu, belediyenin astığı afiş ve bittabi raflarda yer alan her kitap bir editörün gözüne, eline değiyor. Basılı ya da çevrimiçi hemen her metin daha anlaşılır, daha okunur, daha doğru olması için emek-yoğun bir süreçten geçerek okur karşısına çıkıyor. Haliyle, çıkan her aksaklığın muhatabı da yayıncı ve editör oluyor.

Berna Akkıyal tarafından Türkçeye kazandırılan Editör Ne İş Yapar?, “Sanat, Zanaat ve Ticaret Üçgeninde Kitap Editörlüğü” alt başlığıyla yayımlandı. Çalışma; kitap seçimi, teklif aşamasından itibaren ilerleyen editoryal süreçler, kitabın okura ulaştırılması, kitabın türüne göre geliştirilen yayın-satış politikaları ve bir editörün kariyerinin nasıl geliştiği gibi konularda Peter Ginna gibi yaşayan efsane olmuş bir editörün yürütücülüğünde, yaklaşık otuz alanında saygın editörün yazdığı yirmi altı makaleden oluşuyor.

Editör Ne İş Yapar kitabı yayıncılık faaliyetinin çalışma başlıklarını ve inceliklerini anlatması bakımından hayli değer bir çalışma. Bununla sınırlı kalmayıp yayınevlerinin ve yayınevi çalışanlarının konumlarını ayrıntılı şekilde ele alması da işin “bonus”u.

Bu kolektif çalışmanın sonuna eklenen “Sözlük” ve “İlave Kaynaklar” sayfaları ise kimi kavramsal başlıklarda tutarlılık, anlaşılırlık ve mutabakat için hoş bir dokunuş.

Sektör mü, Endüstri mi?

Editör Ne İş Yapar?’ı açan okurları ilk sayfada, “Türkçe Baskı İçin Yayıncının Notu” karşılıyor. Bu notta Amerika ile Türkiye yayıncılık bağlamında kıyaslanıyor. Bu kıyaslama şu açıdan önemli: Editörlük Türkiye’de öncelikle mesleki bir varoluş mücadelesi veriyor. Tam da bu nedenle yayıncılıkta öne çıkan bir ülkedeki örnekleri incelemek gerekiyor.

Editörlük ne yazık ki resmi eğitim görerek edinilen bir meslek değil. Yayıncılık daha dar alanlarda yapılıyorken işlevini koruyan usta-çırak yöntemi bugün geçerlilikten uzak; mesleğe giriş yapanlar kendi kendilerine öğrenmek zorunda kalıyorlar. Ortaya çıkan tablonun vahameti dünya üzerinde tartışılıyor.

Editörlüğe ve yayıncılığa dair sistemli bir eğitim-öğretimin olması, yayıncılığın bir “sektör” değil “kitap endüstrisi” olarak anılması, bu endüstrileşmenin sonucu olarak ayrı uzmanlık dallarının geliştirilmesi gerekiyor. İşin içinde olanların dahi kafasını çoğu zaman karıştıran muğlaklığı netleştirmek için bu notu dikkatle okumakta yarar var.

Yayınevlerinin büyüklüklerine ve yapısal farklılıklarına göre yurt dışında editörlük alt kollara ayrılmışken Türkiye’de bu tür belirgin bir ayrışmadan bahsedemiyoruz. Amerika’daki seçici editör, üretim editörü, satır editörü, metin geliştirme editörü, yönetici editör gibi farklı editörlük türlerine karşılık Türkiye’de, sayılan bu editörlük türlerinin kapsadığı işi genellikle editör unvanı taşıyan tek bir kişi yapıyor. Kurumun yapısına göre, kitap seçen de eserin haklarının satın alım sürecini yürüten, metni geliştiren ya da çeviriyi orijinal metinle karşılaştırarak yayına hazırlayan aynı kişi olabiliyor. Dolayısıyla yayınevleri arasındaki yapısal farklar bile her kurumdaki işleyişi değiştirebiliyor. Bu nedenle herhangi bir yayınevinde, yayın koordinatörünün ya da başka bir sorumlunun yaptığı işi, diğer bir yayınevinde editörün üstlenmesi gerekebiliyor.

Yeni Çağda Editör

Kitap endüstrisi satış kaygısının yüksek olduğu pazarlardan biri. Fakat çoğu alanda olduğu gibi sadece iyi reklam yaparak bu kaygıyla barışmak mümkün olmuyor. Çünkü “alıcı” yani okur hem saygın hem de kendilerine uygun işler bekliyor. Bu işler eskiden olduğu gibi sadece iyi içerik ve iyi yazarla elde edilemiyor. Günümüz dünyasında yayıncının yazarı etkilemesinin temel yolu teknolojiye uyum sağlayan, güncel eğilimleri takip eden ve alanında uzmanlaşan editörler. Peki, kendi yayıncısı olan yazarlar ve gelişen teknolojiyle sınırlarını genişleten yayıncılık dünyasında editörlük nereye gidiyor?

Bu noktada Ginna’nın sözleri editörlük mesleğinin çeperini anlamak açısından kıymetli: “(…) yayıncılık endüstrisinin nereye gideceğini ve bir nesil sonra nasıl bir şekil alacağını öngörmek imkânsız olsa da, editörlerin yaptığı şeyin özü buna duyulan ihtiyaç hep sürecek.”

Evet, geleneksel yayıncılık şeklen değişiyor, ancak yeni oluşan düzende yazarın ve yayıncının beklediği hizmetler özünde aynı kalıyor. En bilindik anlamda yazılı içeriğin iyileştirilmesi görevi yine editörlere düşüyor. Bunun dışında yazarla yayıncı arasındaki güveni sağlama ve saygınlık yaratmak, kaliteli içerik, hedef okur kitlesini tespit etmek, eserleri ilgi çekici bir şekilde okura sunmak ve daha pek çok vazgeçilemez başlık editörlerin yapılacaklar hanesine yazılıyor.

Ginna, belki de bu çalışmaya “Editörün Yapmadığı Bir İş Kaldı Mı?” ismini vermeliydi.

Yeter mi?

Editör Ne İş Yapar?, yalnızca yayıncılar ve çevirmenler için değil, kitap seçiminden pazarlamasına kadar işin ticari kısmında görev alanlar, hatta bir dosyanın bir ürüne dönüşme evrelerini anlamaya çalışan okurlar için de başucu kitabı.

Peki, Ginna’nın literatüre armağan ettiği bu çalışma mesleği anlamak için yeterli mi? Bitirdiğimizde gerçekten “Editör ne işle meşguldür?” sorunu yanıtlayabiliyor muyuz? Bu sorulara büyük ölçüde “evet” cevabı verirken coğrafya-kader ikilisinde sıkışan yayıncılar için bazı şerhler düşmek gerekiyor.

Peter Ginna, mesleğin deneyimli isimlerinin kaleme aldığı yazıları başarılı bir kurguyla bir araya getiriyor; sonuçta ortaya bütünlüklü ve çokyönlü bir çalışma çıkıyor. Bununla birlikte, Türkiyeli okur veya yayıncı açısından pek çok noktanın eksik kaldığını eklemek gerekiyor. Editörlük dünyanın hiçbir yerinde çok kazandıran bir meslek değil, ancak Türkiye’de bu duruma güvencesizlik, sömürü, sansür de eşlik ediyor.

Halihazırda gündemde olan döviz kuru nedeniyle anmak gerek, ekonomik ve siyasal süreçler on yıllardır bu coğrafyada yayıncılık faaliyeti göstermek için çabalayan kişi ve kurumların önüne set çekiyor. Son günlerde birçok yayınevi ve dağıtımcı kepenk indiriyor. Zararları uzun vadede ortaya çıkacak bu gidişat yayın dünyasındaki birçok mesleği yok etme ya da niteliksizleştirme tehlikesi de taşıyor.

Türkiye’de editörlüğün mesleki ihtiyaçlarını anlatan aydınlatıcı, derinlikli ve güncel bir çalışma ne yazık ki bulunmuyor. Önceki yıllarda Virgül dergisinde yayımlanan Tanıl Bora’nın yazı dizisi, Selahattin Özpalabıyıklar’ın hem kendi çalışmaları hem de video söyleşileri, dönem dönem bağımsız olarak toplanan editörlerin yuvarlak masa toplantıları, konferanslar ve atölyeler bize biraz ışık tutuyor. Tüm bunlar hesaba katılınca kitabın Türkçe yayımlanmasının bu alana önemli bir katkı olduğunu görmek gerekiyor.

Kitabın içeriğine kısmen ulaşmak için tıklayınız.

Peter Ginna kimdir?
1982’den beri New York’ta editör ve yayıncı olarak çalışıyor. Oxford University Press’te editörlük yaptı ve Crown/Random House’un, St. Martin’s Press’in ve Persea Books’un editoryal kadrosunda yer aldı. NYU’nun yayıncılık programı kapsamında “Editörlük Nedir?” dersini hazırladı, Creative Nonfiction dergisinde ve Nieman Foundation’ın internet sitesi Storyboard’da editörlükle ilgili yazılar yazdı. Daha sonra Bloomsbury ABD’nin alt markası Bloomsbury Press’i kurdu; burada yayın sorumlusu ve yayın yönetmeni olarak görev yaptı. www.doctorsyntax.net adresinde kitaplar ve yayıncılık hakkında blog yazıları yazıyor.

Daha fazla kitap inceleme için tıklayın. 

 

Yorumlar (0)

Yorumlar

Henüz Bir Yorum Yok

Be the first to review “Editör Ne İş Yapar? – Peter Ginna”

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

More Products