Zaman zaman distopyada yaşadığınızı hiç düşündünüz mü? Bazen kendi kendime bu dünya sanki bir distopya diyorum ama sonra silkelenip bir oh çekiyorum. Neyse ki distopik bir ortamda yaşamıyoruz. Peki hayatınızda kaç tane distopya romanı okudunuz? En iyi distopya kitapları listesini okuduktan sonra eminim listenize yeni kitaplar ekleyeceksiniz.
Distopya kelimesini sıklıkla duymuşsunuzdur. Peki tam anlamıyla nedir distopya? Yunanca bir ön takı olan dis “kötü”, “hastalıklı” ya da “anormal” anlamını taşımaktadır. Ou takısı ise “yok”, “değil” anlamını taşır ki, ütopya (Outopia) Yunancada “olmayan yer” demektir. Distopyada da ütopyada da hep anlatılan ülkeler kurgusaldır. Tasarlanan kurgusal öykülerde geçen zaman günümüzden çok çok uzaktadır(1).
Distopya kelimesi ilk olarak İngiliz filozof John Stuart Mill tarafından kullanılmıştır. Mill, distopyayı kötü bir yer olarak tanımlamış ve aslında yaşanması korkunç, baskıcı bir rejim ortamı olduğunu belirtmiştir.
Distopyalarda genellikle karanlık, baskıcı bir gelecek betimlenmektedir. İnsanlar robotlar gibi tek tiptir ve kast sistemi hâkimdir. En kötüsü ise insanlar birbirine güvenmez ve hep birbirlerinden şüphelenirler.
Bütün bunları okuyunca distopya kavramının sadece romanlarda olmasına gerçekten seviniyorum.
Sizler için okuduğunuzda ufkunuzu açacağını düşündüğüm bir liste hazırladım. Listeye hep birlikte bakalım mı?
1984 – George Orwell
En iyi distopya kitapları listesinin ilk sırasında tabii ki kült bir kitap var: 1984. Kitap, İngiliz yazar George Orwell’in bir başyapıtı olmasının yanı sıra on yıllardır en çok okunan distopya eseri. Kitapta, Büyük Birader adındaki bir kişinin toplumu yönetmesi anlatılıyor. Klasik, yine bir kast sistemi var romanda. Büyük Birader ülkedeki en basit eylemleri bile halka yasaklıyor. Ülkede sisteme karşı gelen kişiler de var elbette, ancak kitabı okuyunca bu başkaldıranların başarıya ulaşıp ulaşmadığını göreceksiniz.
Damızlık Kızın Öyküsü – Margaret Atwood
İkinci sırada ise çok farklı bir eser yer alıyor. Margaret Atwood’un kaleme aldığı Damızlık Kızın Öyküsü dilimize Özcan Kabakcıoğlu tarafından çevrildi. Kitabın konusu epey sarsıcı. Kadınların tek görevinin doğurmak olduğu bir dünya düşünün. Dünyadaki bütün kadınların yaşamsal hakları elinden alınmış ve kadınlar sanki bir kast sistemi altında sınıflandırılmış. Roman damızlık bir kızın ağzından anlatılıyor ve “Biz iki bacaklı rahimleriz, hepsi bu,” sözüyle her şeyi gözler önüne seriliyor. Ayrıca dijital bir platformda kitaptan uyarlama dizisi de yayınlanan Damızlık Kızın Öyküsü tüm dünyada feminist distopyanın başarılı örnekleri arasında gösteriliyor.
Fahrenheit 451 – Ray Bradbury
Ray Bradbury’nin 1953 yılında yayımlanmış olan eserini dilimize Dost Körpe kazandırdı ve İthaki Yayınları etiketiyle okuruyla buluşuyor. Kitap, İkinci Dünya Savaşı’ndan esinlenerek yazılmış. Eserde ayrıca teknolojinin gelişmesi sonucu insanların sanata ve düşünce dünyasına önem vermemesi sert bir dille eleştirilmiş. Kitabın olay örgüsü ise biraz garip. Normalde itfaiyeciler yangın söndürürler ancak bu romanda yangın söndürmek yerine totaliter düzen altında kitapları yakıyorlar.
“Mutlu olmamız için gerekli her şeye sahibiz, ama mutlu değiliz. Bir şey eksik. Etrafa bakındım. Ortadan kaybolduğunu kesinlikle bildiğim tek şey, on-on iki yıldır yaktığım kitaplardı.”
Klasik distopyalarda görülen baskıcı rejimler ve robotlaşmış toplumları Fahrenheit 451romanında da görüyoruz.
Yol – Cormac Mc Carthy
Ülkemizde çok fazla bilinmese de dünyada okunması gereken en iyi distopya kitapları listesinde hep ilk onda yer alıyor, Yol. Yazar Cormac Mc Carthy’nin kaleme aldığı eseri dilimize Sevin Okyay kazandırdı. Kitap 2007 yılında Pulitzer Edebiyat ödülünü de kazandı. 2009 yılında beyazperdeye taşınan eserin konusuna gelince bir baba ve oğlunun yanmış ve yok olmuş Amerika topraklarında sonu bilinmeze giden yolculuklarını anlatıyor. Her ikisinin de aslında tek amacı var: Sahile ulaşmak. Yaşanan korkunç olaylar sonrası, yağmaladıkları yemekler, bir tabanca ve birbirleri dışında hiçbir şeyleri olmayan baba-oğulun hayata kalma mücadelesini anlatan bir başyapıt.
Mülksüzler – Ursula K. Le Guin
Yakın zamanda aramızdan ayrılan ve bu ayın yazarı kategorisinde yer alan usta yazar Ursula K. Le Guin’in başyapıtı Mülksüzler, listemizin olmazsa olmazlarından birisi. Ursula K.Le Guineserinde birbirine paralel ama birbirinin zıttı iki dünya tasnif etmiş. Roman, Anarres ve Urras adlı bir ikili dünya sisteminde geçiyor. Anarres Odo’cu anarşistlerin, Urras ise kapitalist ve devletçilerin dünyası. Shevek adlı bir Anarresli’nin Urras’a gidişiyle öykü başlıyor.
Mülksüzler 1975’te bilim kurgu ve fantastik edebiyatın saygın ödüllerinden Hugo ve Nebula’yı kazandı. Okunması özveri isteyen ve distopya seven kitap kurtlarının mutlaka kütüphanesinde bulunması gereken bir eser.
Diğer distopya kitabı önerilerimse şöyle:
- Cesur Yeni Dünya – Aldous Huxley
- Otomatik Portakal – Anthony Burgess
- Körlük – José Saramago
- Açlık Oyunları Seti – Suzanna Collins
- Zaman Makinesi – H.G. Wells
- Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi? – Philip K. Dick
- İstasyon On Bir – Emily St., John Mandel
- Tutsak Güneş – Ayşe Kulin
- Beni Asla Bırakma – Kazuo Ishiguro geliyor (2).
Eminim içlerinden birinden başlayarak distopya dünyasına adım atacaksınız. Keyifli okumalar.
Kaynaklar
Diğer kitap öneri listelerini okumak için tıklayın.
Pınar Taşcı
Distopyalar ürpertiyor ama yine de en sevdiğim türlerden biri. Emeğinize sağlık, güzel bir liste olmuş♥️
Onur Yılmaz
Aslı emeğine sağlık, harika bir derleme olmuş. Listede okuduklarım da var okumadıklarım da ama benim için güzel bir refeans oldu bu yazı. İleride benzer distopya eserlere denk gelirsem buraya ekleme yaparım. Tekrardan ellerine sağlık.