Her yıl düzenlenen uluslararası edebiyat ödülleri ve yarışmalar, edebiyat aracılığıyla uluslararası yazarların seslerini, mesajlarını duyurmayı; ürettikleri eserlerin dünya genelinde ön plana çıkmasını sağlıyor.
İmre Polat, Begüm Saracel
Uluslararası edebiyat ödülleri ve yarışmaların geçmişte olduğu gibi bugün de kültürel alışverişe yadsınamaz bir katkısı var. Edebiyatın birçok türünde verilen ödüller, yazarlarına ve ürettikleri değerli eserlere uluslararası alanda daha fazla insana ulaşma imkânı sağlarken biz okurları edebiyatın birleştirici çatısı altında bir araya getirmeye devam ediyor.
Dünya çapında sunulan en prestijli edebiyat ödüllerinden bazılarını sizler için derledik. Listemizde yüz yıldan fazla bir süredir her sene düzenlen ödüllerle birlikte okurlar tarafından yeni teknolojinin olanaklarından yararlanılarak verilen ödüller de var.
Nobel Edebiyat Ödülleri
Dünyanın en prestijli ödülü olarak kabul edilen Nobel Edebiyat Ödülü, 1901 yılından beri İsveç Akademisi (The Swedish Academy) bünyesinde yer alan Nobel Edebiyat Komitesi (The Nobel Committe for Literature) tarafından edebiyat alanında seçkin katkılarda bulunmuş yazarlara veriliyor.
Kazananlardan bazıları: George Bernard Shaw (1925), William Faulkner (1949), Sir Winston Churchill (1953), Ernest Hemingway (1954), Pablo Neruda (1971), Gabriel Garcia Marquez (1982), Orhan Pamuk (2006), Abdulrazak Gurnah (2022).
https://www.nobelprize.org/prizes/literature/
Pulitzer Ödülleri
1917 yılında Macar asıllı gazeteci Joseph Pulitzer tarafından başlatılan ödül, günümüzde Columbia Üniversitesi tarafından New York’ta düzenlenen törenle her yıl verilmeye devam ediliyor. Amerika’nın en büyük ve saygın ödülü kabul edilen Pulitzer Ödülü edebiyat, gazetecilik, müzik alanlarında, 21 farklı kategoride, bağımsız bir kurul tarafından seçilen eserlere veriliyor.
Pulitzer Ödül Kurulu, 2023 Edebiyat Ödülü için temayı “Amerikalı bir yazarın seçkin ve gerçeklere dayanan anı veya otobiyografisi” olarak açıkladı.
Kazananlardan bazıları: Gazap Üzümleri – John Steinbeck (1940), Satıcının Ölümü – Arthur Miller (1949), Yaşlı Adam ve Deniz (İhtiyar Balıkçı) – Ernest Hemingway (1952) Bülbülü Öldürmek – Harper Lee (1961), Sevilen – Toni Morrison (1988), Netanyahus – Joshua Cohen(2022), Görünmez Çocuk – Andrea Elliot(2022).
Amerikan Ulusal Kitap Ödülleri (National Book Awards)
Ulusal Kitap Vakfı (The National Book Foundation) tarafından, Amerikalılar tarafından yazılan ve Amerikalı yayıncılar tarafından yayımlanan kurgu, kurgu dışı, şiir, çeviri edebiyat, gençlik edebiyatı türlerinde veriliyor.
Ulusal Kitap Ödülleri 1936’da Amerikan Kitapçılar Derneği tarafından başlatıldı ancak İkinci Dünya Savaşı nedeniyle uzun bir süre düzenlenemedi. 1950 yılından itibaren Amerika’da yazma ve okumayı teşvik etmek amacıyla tekrar gündeme geldi.
Kazananlardan bazıları: Altın Kollu Adam – Nelson Algren (1950), Güle güle, Columbus -Philip Roth (1960), Sekizinci Gün – Thorton Wilder (1968), Renklerden Mor – Alice Walker (1983), Hell of a Book – Jason Mott (2021).
Kadın Kurgu Ödülü (Women’s Prize for Fiction)
1991 yılında Booker Ödülleri’nin hiçbir dalında kadın yazarlara verilmemesine tepki gösteren bir grup gazeteci, eleştirmen, yayıncı, kütüphaneci ve kitap satıcısı Londra’da bir araya gelir. Kadın yazar sayısının erkek yazar sayısına oranı, ödüllerin erkek yazarlara verilmesinin nedenlerinin tartışıldığı toplantının sonunda yeni bir ödül verilmesi fikri ortaya atılır. Devam eden yıllarda farklı bağışçılar tarafından verilen ödül 2018 yılından itibaren Kadın Ödülleri Fonu tarafından veriliyor.
Kadın Kurgu Ödülü’ne yaşı, ırkı, milliyeti gözetilmeksizin dünyanın her yerinden sesini duyurmak ve hikâyesini anlatmak isteyen kadın kurgu yazarları başvurabiliyor.
Kazananlardan bazıları: Akhilleus’un Şarkısı – Madeline Miller (2012), Ann Patchett – Half of a Yellow Sun (2007), Larry’s Party, Carol Shields (1998), Piranesi – Susanna Clarke (2021), Ruth Ozeki, The Book of Form and Emptiness (2022).
https://www.womensprizeforfiction.co.uk
Booker Ödülü
Booker Ödülü, 1969 yılından bu yana her yıl dünyanın dört bir yanından İngilizceye çevrilen, Birleşik Krallık ve İrlanda’da yayımlanan en iyi kurgu esere veriliyor. Orijinal adı The International Booker Prize olan ödül 2005-2016 yılları arasında iki yılda bir verilirken 2016’dan itibaren her yıl verilmeye devam ediyor.
Kazananlardan bazıları: Geceyarısı Çocukları – Salman Rushdie (1981), Günden Kalanlar- Kazuo Ishiguro(1989), Kör Suikastçı – Margaret Atwood (2000), Pi’nin Yaşamı – Yann Martel (2002), Kaybın Türküsü – Kiran Desai (2006), Ahitler-Margaret Atwood (2019), The Promise-Damon Galgut (2021).
Neustadt Edebiyat Ödülü
Amerika’nın Nobel’i olarak anılan ödül, Oklahama Üniversitesi ve aynı üniversitenin edebiyat dergisi olan World Literature Today tarafından iki yılda bir edebiyat alanında dil, ulus ve edebî tür gözetmeksizin veriliyor.
Books Abroad dergisi editörü Ivan Ivask’in çabalarıyla 1969 yılında Books Abroad International Prize for Literature adıyla verilmeye başlanan ödül 1976’dan itibaren Oklahoma Üniversitesi’nin en büyük bağışçıları olan Neustadt Ailesinin sponsor olmasıyla şimdiki adını almış.
Kazananlardan bazıları: Gabriel Garcia Marquez (1972), Czesław Miłosz (1978), Octavio Paz (1982), Assia Djebar(1996), Ismail Kadare (2020), Boubacar Boris Diop (2022).
https://www.neustadtprize.org/the-neustadt-prize/
Hugo Ödülü
Fantastik edebiyat ve bilim kurgu türü dendiğinde akla ilk gelen edebiyat ödülü olarak biliniyor. Bilim kurgu edebiyatının ilk dönem eserlerine ev sahipliği yapan Amazing Stories dergisinin kurucusu Hugo Gernsback adına düzenlenen ödül 1955’ten beri her yıl verilmeye devam ediyor.
Toplam 17 dalda verilen ödülde, Dünya Bilim Kurgu Derneği (World Science Fiction Society) üyeleri tarafından belirlenen adaylar ‘’alternatifli seçim sistemi’’ usulüne göre seçiliyor ve ödüllerine 80. Dünya Bilim Kurgu Toplantısı’nda (World Science Fiction Convention) kavuşuyor.
Kazananlardan bazıları: Ender’in Oyunu – Orson Scott Card (1986, ), Harry Potter Ateş Kadehi – J.K. Rowling (2001), Sütun Kapısı- N. K. Jemisin (2017), A Desolation Called Peace-Arkady Martine (Tor)(2022).
http://www.thehugoawards.org/
İngiliz Uluslar Topluluğu Kitap Ödülleri (British Book Awards)
1990 yılında Publishing News editörü Fred Newman’ın başlattığı ödül, 2017 yılından beri The Booksellers tarafından düzenleniyor. Logosu dolmakalem ucu(nib) şeklinde olduğu için Nibbies olarak da adlandırılan ödül her yıl iyi yazar, en iyi kitap, en iyi yayınevi ve en iyi kitabevi ile buluşuyor.
Kazananlardan bazıları:
-Yılın Yazarı: Philipp Pullman (2018), Lee Child (2019), Richard Osman (2021), Marian Keyes (2022).
-Yılın Kitabı: Harry Potter ve Melez Prens- J. K. Rowling, Ahitler -Margaret Atwood (2019), Normal İnsanlar – Sally Rooney (2019), Sorrow and Bliss – Meg Mason (2022).
Resmî Web Sayfası: https://www.thebookseller.com/british-book-awards
PEN Amerika Edebiyat Ödülleri (PEN America Literary Awards)
PEN, Amerika Birleşik Devletleri’nde ve dünya çapında edebiyat ve insan haklarının ilerlemesi yoluyla ifade özgürlüğünü savunmak ve kutlamak için çalışan kâr amacı gütmeyen bir kuruluş. PEN Amerika ise dünyanın farklı ülkelerinde ve şehirlerinde bulunan yüzden fazla PEN merkezinin en büyüğü olarak kabul ediliyor.
PEN Amerika Edebiyat Ödülleri; kurgu, şiir, drama, bilim ve spor yazarlığı, denemeler, biyografi, çocuk edebiyatı, çeviri gibi 20 türde edebiyatta her yıl öne çıkan eserleri ödüllendiriyor.
Kazananlardan bazıları: Mayumi and the Sea of Happiness – Jennifer Tseng (2016), The Kissing Bug: A True Story of a Family, an Insect, and a Nation’s Neglect of a Deadly Disease- Daisy Hernández (2022).
Goodreads Okurun Seçimi Ödülleri (Goodreads Choice Awards)
Popüler kitap platformu Goodreads tarafından 2009 yılında verilmeye başlanan ödülün kazananını platformun üyeleri oylarıyla belirliyor. 2021 yılında kurgudan fantaziye 17 ayrı kategoride yılın en iyi kitaplarını seçmek için 4,7 milyon üyenin oy kullandığı açıklandı.
Kazananlardan Bazıları (En İyi Kurgu): Ufak Yangınlar – Celeste Ng (2017), Senden Önce Ben- Jojo Moyes (2018), Ahitler- Margaret Atwood (2019), Gece Yarısı Kütüphanesi – Matt Haig (2020), Güzel Dünya Neredesin? – Sally Rooney (2021).
Diğer dosya içeriklerini okumak için tıklayın.
