Mart ayı içeriklerimizde kadınların yayıncılık ve yazın dünyamıza katkılarına ağırlık vereceğiz. Şüphesiz bu, farklı dinamiklerle ele alınması ve elde edilen sonuçların derinlemesine incelenmesi gereken bir konu. Bu yazıda 2021 yılı çok satan kitaplar listesinde yer alan kadın yazarların ve yazdıkları türlerin analizini yapıyoruz.
Her yıl sonunda “yılın en çok satan/okunan” kitaplarının listelerini görmeye hepimiz alıştık. Bu listelerin değerlendirilme süreçleri hakkında detaylı bilgilere ulaşamadığımız için bazılarımız seçkilerin tanıtım amaçlı olduğunu düşünüyor bazılarımız da öne çıkan kitapları liste hâlinde inceleyebildiği için hâlinden memnun.
Geçtiğimiz günlerde Amerika’da hiç basılmamış bir kitabın radyo programı kurgusu ile nasıl çok satanlar listesine girdiğini anlatan bir hikâye dinledim. Bir sürü insanın olmayan bir kitabı kitapçılardan talep etmesi üzerine kitabın çok satanlar listelerine girmesinin yanı sıra kitap hakkında gazetelerde eleştiri yazıları bile yazılmış.
Kitabın bir dosya olarak yayınevine teslim edildikten sonra yayımlanmasına karar verildiği andan itibaren dosyadan kitaba, kitaptan çok satılması hedeflenen bir ürüne dönüşmesi beraberinde elbette satış odaklı düşünmeyi de getiriyor. Ancak söz konusu ürün aynı zamanda kültürel bir varlığın somut bir eseri de olduğundan kitap üretim ve satışına sadece ürün satışı odaklı bakmadan sorumluluk bilinciyle yaklaşmanın önemli olduğunu düşünüyorum.
Kadının adı var mı?
Sosyal bir varlık olan insanın bildiğini, düşündüğünü aktarmak istemesi binlerce yıllık bir hikâye. O günlerden günümüze kadınların toplumlar içerisindeki varlığının kronolojik izlerini çıkarsak toplum içinde söz ve düşünce sahibi olmak için verdikleri mücadele de apaçık gözler önüne serilecektir. Kültürel varlığın en önemli miraslarından biri olan kitaplarda kadın izlerini sürdüğümüzde aynı zamanda bir küresel mücadelenin de tarihine ulaşmış oluyoruz.
Tüm zamanların en çok satan kitapları arasında olan, ilki 1997 yılında yayımlanan Harry Potter serisinin yazarı Joanne Kathleen “Jo” Rowling, yayıncısı tarafından adının kitapta JK Rowling olarak yer almasının önerildiğini söylemişti. Sebebi, yayıncısının kitabın daha çok erkeklere hitap ettiğini düşünmesinden dolayı kapakta kadın ismi olmamasının satışa katkı sağlayacağını düşünmesi. Evet, işe yaradı. Kitap 107 milyon sattı. Harry Potter dosyası kitaba dönüştüğünde bir ürün olmuştu; ama bu kararı verdiren bu ürünün satış kaygısından çok toplumun davranış şeklinin bu yönde olmasıydı.
Şüphesiz, günümüzde kadın yazarların yeri geçmişte adını gizlemek zorunda kalanlara göre daha iyi bir noktada. Bunun sebebi; başta da söylediğim gibi kadınların sözleri, düşünceleri ve hakları üzerine sürekli bir mücadele içinde olmaları ve bu haklarından vazgeçmeyeceklerini ortaya koymaları. Sadece yazmaktan ve mücadeleden vazgeçmedikleri için bile tarihin yönünü değiştiren kadınların yayıncılık sektöründe bir dönüşüme sebep olduklarını söyleyebiliriz. Adlarını kısaltarak yazmış olsalar bile 🙂
Çok satan kitaplar listeleri bize ne söylüyor?
Bookinton Mart ayı dosyasında 2021 yılında Türkiye’deki çok satanlar listelerinde yer alan kadın yazarları ve eserlerini incelemeye aldık. Kitap satışlarının hem mağazalar, hem de e-ticaret siteleri üzerinden yapılıyor olması, tek bir liste üzerinde düşünmemize olanak vermedi. Bu nedenle e-ticaret sitelerinin yayımladığı ve ulaşabildiğimiz mağaza verilerinden oluşan birden fazla listenin ortak yönleri üzerinde yoğunlaşmaya karar verdik. Bu listelerin bazılarının ilk 10’unda hiç kadın yazar yok bazılarında ise en fazla 2 veya 3 isim görüyoruz.
Öne çıkan kitaplarda kurgu ve kurgu dışı dağılımı
Değerlendirdiğimiz listelerde 2021 yılında kadın yazarların en çok ilgi gören kitaplarında kurgu ve kurgu dışı eserler arasında ilgi anlamında çok büyük farklar olmadığını görüyoruz. Yani bu yıl kadın yazarların daha çok kurgu / kurgu dışı eserleri ilgi gördü gibi bir sonuç çıkaramayız. Ancak listenin bize söylediği bir şeyler var elbette. (Öne çıkan kitaplar, yazar isimlerinin alfabetik sıralamasına göre düzenlendi.)
Kurgu kitaplar:
- Taksiii – Ayşe Kulin (Everest Yayınları)
- Hazan – Ayşe Kulin (Everest Yayınları)
- Sadako ve Kâğıttan Bin Turna Kuşu – Eleanor Coerr (Beyaz Balina Yayınları)
- Bülbülü Öldürmek – Harper Lee (Epsilon)
- Harry Potter ve Felsefe Taşı 1 – JK Rowling (YKY)
- Aşk ve Gurur – Jane Austen (Can Yayınları)
- Gurur ve Önyargı – Jane Austen (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları)
- Ben, Kirke – Madeline Miller (İthaki)
- Seyir – Piraye (Mona)
- Kendine Ait Bir Oda – Virginia Woolf (Kırmız Kedi)
- Kendine Ait Bir Oda – Virginia Woolf – Minyatür Kitaplar Serisi – Ciltli (Martı Yayınları)
2021 yılında çok satanlar listesinde en çok ilgi gören bu kurgu kitaplar, kadın yazarların kaleme aldığı güçlü hikâyelerin öne çıktığının dikkat çekmesinin yanı sıra edebiyat tarihine zamansız kitaplar bırakarak birer klasik yaratmış olan kadın yazarların da hâlâ sesini duyurduğunu gösteriyor.
Mitolojik bir roman olan Ben, Kirke mitoloji severlerin yanı sıra güçlü bir karakter hikâyesi okumak isteyenlerin de geçen yıl ilgi odağındaydı. Güneş Tanrısı Helios’un kızı Kirke’nin yaşadıklarını sürükleyici bir dille anlatan Madeline Miller, güçlü ve bağımsız bir kadın karakter sunması ile de öne çıkıyor.
Bonus: Aralık ayında satışa çıkmasına rağmen koca bir yılın çok satan kitaplar listesine girebilen Ayşe Kulin’in Taksiii kitabına da dikkat çekmek isterim.
Kurgu dışı kitaplar:
- Gerçek Tıp – Aidin Salih (Yitik Şifa Yayınları)
- Kurtlarla Koşan Kadınlar – Clarissa P. Estes (Ayrıntı Yayınları)
- İz Bıraktığın Kadar Varsın – Esra Ezmeci (Destek Yayınları)
- Kararı Ben Veririm – Esra Ezmeci (Destek Yayınları)
- Kadınlar Sıcak Erkekler Soğuk Sever – Esra Ezmeci (Destek Yayınları)
- Madalyonun İçi – Gülseren Budayıcıoğlu (Remzi Kitabevi)
- Hayatın Sesi Gülseren Budayıcıoğlu (Remzi Kitabevi)
- Kral Kaybederse – Gülseren Budayıcıoğlu (Remzi Kitabevi)
- Geçmişten Günümüze İstanbul Lezzetleri – Merin Sever (İBB Kültür Kültür A.Ş. Yayınları)
2021 yılının çok satan listelerine giren kadın yazarların kurgu dışı kitaplarında dizisi yayımlanmış kitap etkisini ilk bakışta görebiliyoruz. Gülseren Budayıcıoğlu’nun gerçek yaşam öykülerine dayanan hikâyelerinden, Banu Kiremitçi Bozkurt tarafından senaryolaştırılan Kırmızı Oda dizisi yayımlanırken kitap satışlarını oldukça etkilemiş görünüyor. 2022 yılının Google Trends raporları da en çok aranan kitaplarda Gülseren Budayıcıoğlu’nun kitaplarını gösteriyordu.
Bu arada buraya tıklayarak bu konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde Bookinton’da yayımlanan Romandan Senaryoya Uyarlama Trendi Yükseliyor Mu? adlı röportajı okuyabilirsiniz.
Destek Yayınları’ndan çıkan Uzman Klinik Psikolog Esra Ezmeci’nin kitapları da kurgu dışı okuma alışkanlıklarında psikolojinin ön planda olduğu bir yılı geride bıraktığımızı gösteriyor.
Tabii ki yıllar geçiyor ama vahşi kadın arketipine dair mit ve öykülerin anlatıldığı Kurtlarla Koşan Kadınlar kitabının etkisi azalmıyor. En büyük sebebi kitabın bir kült olabilecek değerde olması; ancak geçtiğimiz yıl o kadar çok kitap kulübünde bu kitap okundu ki satış listelerine etki etmesi kaçınılmaz oldu. Kitap, hem içerik hem de yazarının ilham verici etkisiyle uzun yıllar listelerden inmeyecek gibi görünüyor.
Kurgu ve kurgu dışı listelerinde öne çıkanlara baktığımızda okurların tercihini kurguda yabancı kadın yazarlardan, kurgu dışında yerli kadın yazarlardan yana kullanmaları dikkat çekici.
Kelimelerin gerçek anlamı ve topluma katkısı
Çeşitli listelerin ortak değerlendirmelerinden yola çıkarak hazırlanan bu dosyanın sonucu olarak şunu söyleyebilirim; listeleri inceliyoruz, önemsiyoruz ancak söz konusu “kitap” olduğunda önemli olan kültürel varlığımıza bıraktığımız iz olmalı. Bu listeler bize toplumsal bakış açımız ve davranışlarımız konusunda mesajlar içeriyor. Eksiklerimizi ve yanlışlarımızı görmemize bile olanak sağlayabilirler. Hatta toplumun gelişimi için ihtiyaç duyulan yönü bile gösterebilirler.
Şu da bir gerçek ki, yayıncılık sektörü zor bir yıl geçiriyor. Şubat bandrol verilerine göre 2022 yılının ilk iki ayında gerçekleşen kitap üretimi, 2014 yılından bu yana en düşük seviyeye ulaştı. Yılın ilk iki ayında kitap üretimi, geçen yılın aynı dönemine göre %15 oranında düştü.
İster listelerden seçerek ister bağımsız seçimler yaparak olsun fark etmez, okumaya devam edelim. En değerli hazinesi kelimeler olan kültürel varlığımızı geliştirerek, her kelimenin adaletini bulabileceği bir gelecekte, kadın yazar, kadın doktor, kadın pilot gibi sözcük öbekleri yerine sadece yazar, doktor, pilot diyebilmeyi diliyorum. O güne kadar doğru kelimelerin kitaplara dizilerek sürdürdüğü eşitlik ve adalet mücadelesi devam edecek.
Diğer dosya konularını incelemek için tıklayın.
