Bookinton

Son zamanlarda çocuk kitabı yazarlığı ve editörlüğü yoğun ilgi görüyor. Peki çocuk kitabı yazmak veya çocuk kitabı editörü olmak sanıldığı kadar kolay mı? Hem çocuk kitapları yazan hem çocuk kitapları editörlüğü yapıp aynı zamanda BAUSEM bünyesinde bunun eğitimini veren Filiz Çiçek Bookinton için yanıtladı. 

Mürsel Çavuş

Beyaz Balina Yayınları Çocuk Kitabı Editörü ve aynı zamanda çocuk kitabı yazarı Filiz Çiçek ile Çocuk kitabı nasıl seçilir?  röportajı yapmıştık. Bu kez yayınevlerinin hangi çocuk kitaplarına ilgi gösterdiğini, yayınevlerinin çocuk kitabı seçme kriterlerini ve çocuk kitabı yazmanın hangi nitelikleri gerektiğini masaya yatırdık.

Son zamanlarda çocuk kitabı yazarlığı ve editörlüğüne yoğun ilgi olduğunu görüyorum, ancak yayınevleri basılacak nitelikte eser bulmakta güçlük çektiklerini söylüyor. Bunun nedeni nedir?
Yeterince kitap okumadan, çocuk kitaplarında olması gereken özellikleri bilmeden ve daha kolay olacağı yanılgısıyla çocuk kitabı yazanlar için sonuç, maalesef hayal kırıklığı oluyor. Çocuk ve gençlik kitapları, çok özel ve zor bir alandır. Bu alanda yazar olabilmek için çok kitap okumak, editör olabilmek için ise tecrübe kazanmak gerekiyor. 

Genellikle, hedef okur kitlesinin ilgisini çekecek bir hikâyesi olan; eğlenceli, düşündürücü, basit bir dille yazılmış eserleri kabul ediyoruz.

Fakat kitap dosyalarının çoğu didaktik ya da fazla karmaşık yazılmış oluyor veya başından sonu belli, bugüne dek birçok kez işlenmiş hikâyeler içeriyorlar. Kurgularında boşluklar bulunduğunu, neden-sonuç ilişkilerinin kurulmadığını fark ediyorsunuz. Bu dosyaları yayınlamıyoruz.

Çocuk, kitaptan yeni bilgiler edinmeli ama bu bilgiler, ders havasında sunulmamalı. Çocuk kitaplarında diyalog, benzetme, mektup, kişileştirme, tasvir gibi anlatım teknikleri, basit şekillerde uygulanmalı. Yazarlar, çok seçici bir kitleye hitap ettiklerini unutmamalı. Evet, çocuklar en zor beğenen okur kitlesidir. Onların yaşına ve beğenisine uygun içerikler üretmek, kitap boyunca ilgilerini canlı tutmak zorundasınız yoksa çabucak sıkılırlar ve okumayı bırakırlar. 

Çocuk kitabı seçerken yazarda ve eserinde hangi kriterleri arıyorsunuz?
Web sayfamızda  kitap dosyası başvurularının nasıl yapılabileceğine dair detaylı bilgi vardır, birçok yayınevi bu bilgileri paylaşır. Öncelikle yazar adaylarının bu bilgiler doğrultusunda başvuruda bulunmaları gerekir yoksa dosyaları değerlendirmeye alınmaz. Kitaptan bir bölüm, sadece özet bilgi veya içeriğe dair biraz bilgi gönderenler oluyor ancak bu başvurular kabul edilmiyor.

Bitmiş kitap dosyasının tamamını, yazarın öz geçmişini ve kitabın özetini göndermelerini istiyoruz. Öz geçmişi sayesinde yazarın eğitimini, deneyimlerini öğrenme imkânımız oluyor.

Çocuk kitabı dosyalarında ideolojik ya da politik görüş, cinsel ayırımcılık, ırkçılık, bağnazlık, tecavüz, ensest, içki, sigara, kumar içerenleri eliyoruz. Çocuk kitapları önyargılardan arınmış olmalı ve çalışkanlık, öz güven, hoşgörü, dayanışma, dürüstlük, bağımsızlık gibi evrensel değerler işlemeli.

Yayın kurulumuzda, güzel, güçlü bir hikâyesi, sağlam bir kurgusu olan, iyi ve güzel mesajlar veren ancak didaktik olmayan kitap dosyalarını değerlendiriyoruz. 

İşin çocuk kitabı editörlüğü boyutunu da konuşalım. Çocuk kitabının “kolay” olduğu algısı var, herkes kolayca bu işi yapabileceğini düşünüyor. Çocuk kitabı editörlüğü hangi donanımları gerektiriyor?   
Algının tersine çocuk kitabı editörlüğü zordur; seçim ve hazırlık sırasında birçok unsura dikkat etmek zorundasınız. On iki yıl bilimsel editörlük yaptıktan sonra çocuk kitapları editörlüğüne geçtim. Editörlükte tecrübeli olmama rağmen çocuk kitapları editörlüğüne başladığım günlerde sudan çıkmış balık gibiydim. 

Öncelikle literatüre hakim olmak, çocuk kitapları türlerini, kitap dosyası değerlendirme kriterlerini bilmek ve hazırlıklar sırasında gerektiğinde uzmanlara (pedagoglar, psikologlar, eğitimciler) danışarak ilerlemek gerekiyor. Her işte olduğu gibi zamanla bilginiz, tecrübeniz artıyor.  

Yayınevinde çalışacak çocuk kitapları editörünün, yurt dışından kitap seçecek, yazışmaları, görüşmeleri yapacak kadar İngilizce bilmesi gerekir. Hızlı okuyabilmeli çünkü günlük işlerine devam ederken yurt dışından alınacak kitapları veya yerli yazar dosyalarını hızla okuyup değerlendirebilmeli.

Çocuk kitapları editörlerinin cinsiyetçi söylemler, şiddet gibi olumsuz unsurları kitaplardan ayıklamak veya o kitapları önermemek gibi önemli sorumlulukları vardır. Bu sorumluluğu yerine getirebilecek kadar bilgili olmalı ve sürekli kendini geliştirmeli. Çocuk psikolojisine dair kitap okuyarak bu alanda kendilerini geliştirmeleri de faydalı olur.

Siz aynı zamanda çocuk kitabı yazarısınız, hangi kitapları yazdınız?

Doğa Meclisi Ormanlar Yanmasın!  ilk kitabımdı, 2018’de yayımlandı. Zonguldak’ta bulunan 4.112 yaşındaki porsuk ağacından ilham alarak yazdığım bir hikâyedir. O ağaç günümüzde 4.116 yaşında ve koruma altında. Uzmanlar, eğer insanlar zarar vermezse dört bin yıl daha yaşayabileceğini söylüyorlar. Bu ağaçtan ilham alarak Destan Baba karakterini yarattım ve orman yangınlarına dikkat çeken bir hikâye yazdım. Çocuklar kitabı çok sevdi, on üçüncü baskıya ulaştı ve birçok okulun tavsiye edilen kitaplar listesine girdi. 

Diğer kitabım Babam Bir Uzaylı  ise 2020’de yayınlandı. Babasının uzaylı olduğundan şüphelenen bir çocuğun, arkadaşıyla birlikte bunu ispatlamaya çalışmasını anlatıyor. Eğlenceli, içinde bilimsel gerçeklerin de bulunduğu fantastik bir kitap. 

Okullardan davetler alıyorum, okur-yazar etkinliklerine katılıyorum, çocukların sorularını cevaplıyor, kitaplarını imzalıyorum. Çocuk kitabı yazmanın en güzel yanı bu sanırım; onlarla bir araya gelmek, birlikte vakit geçirmek.

BAUSEM ve İstanbul Institute bünyesinde çocuk kitapları editörlüğü eğitimi veriyorsunuz. Çocuk kitabı editörü olmanız, çocuk kitapları yazarken işinizi kolaylaştırdı mı? Bir şapkadan diğerine geçme deneyiminizi bizimle paylaşır mısınız?  
Evet, çocuk kitapları editörlüğüne çok ilgi var ve artan talep üzerine BAUSEM  Çocuk ve Gençlik Kitapları Editörlüğü programında eğitimler vermeye başladım. Sevinerek görüyorum ki sadece çocuk kitabı editörü olmak isteyenler değil, çocuk kitabı yazmak isteyenler de eğitimlere katılıyor ve çok faydalandıklarını söylüyorlar. Bu eğitimlerde, editörlerin çocuk kitapları dosyalarında neler aradıklarını, dikkat edilmesi gereken konuları yani editörün bakış açısını öğreniyorlar.

Elbette bu alanda editörlük yaptığım için çocuk kitabı yazmam kolay oldu. Bütün gün çocuk kitapları okuyorum, kitap seçiyor, kitap dosyası değerlendiriyorum. 3 yaştan 17 yaşa kadar her yaş grubundan çocuklar için kitaplar üretiyoruz. 

Editörlükten yazarlığa geçerken zorlanmadım çünkü gerektiği zaman bazı kitaplarda yazarlarla birlikte çalışıyor, ilaveler yapıyor, onlarla birlikte yazma sürecine katılıyordum. Zaten yazmayı çok seviyor ve istiyordum, editör olarak bir birikim elde ettikten sonra yazmak benim için kaçınılmaz oldu. 

Çocuk kitabı editörlüğü eğitiminizde neler anlatıyorsunuz? Bu eğitime kimler katılmalı?
Çocuk kitaplarını fiziksel açıdan ve içerik açısından inceleyerek başlıyoruz eğitimlere, iyi ve kötü örnekler üzerinde duruyorum. Yayınevinde çalışan bir çocuk kitapları editörünün A’dan Z’ye yaptığı bütün işleri anlatıp eğitime katılan arkadaşların bunları deneyimlemelerini sağlayacak uygulamalarla ilerliyorum. 

Katılımcılar, yurt dışından çocuk kitabı seçmek ve onu yayın kuruluna önermek, yerli yazar dosyalarını değerlendirmek, çevirmenle ve çizerle çalışmak, arka kapak yazısı hazırlamak, ön kapak görseli için grafikeri yönlendirmek, tanıtım bülteni hazırlamak gibi birçok işi bu eğitimlerde öğrenip deneyimliyorlar. BAUSEM eğitimlerinin sonunda çocuk kitaplarına bir editör gibi bakmayı ve kitap dosyaları üzerinde çalışmayı öğrenmiş oluyor.

Bu eğitimlere, çocuk kitapları editörü olmak isteyen veya çocuk kitabı yazmak isteyen herkes katılabiliyor. Daha önce editörlük yapmış olmaları gerekmiyor, editörlüğe çocuk kitaplarıyla başlamak isteyenler de bu eğitimden faydalanabilirler. 

Yeni çocuk kitabı çıkarma planınız var mı?  
Evet, çevresine uyum sağlamakta ve arkadaş edinmekte zorluk çeken bir çocuğun garip ama çok eğlenceli bir arkadaş bulma hikâyesini yeni bitirdim. Ayrıca Babam Bir Uzaylı çok sevildi, onun ikinci ve üçüncü kitaplarını yazmayı planlıyorum. Çocuklar kitaplarımı ilgiyle okudukça yazmaya devam edeceğim.

Filiz Çiçek Kimdir? 
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü mezunu olan Filiz Çiçek, üniversiteden sonra gazetecilik yapmaya başladı. On iki yıl boyunca İzmir’de Yeni Asır, İstanbul’da Sabah gazetelerinde, gazeteci ve köşe yazarı olarak çalıştı. Ardından Ankara’ya yerleşerek TÜBİTAK-Türkiye Bilimler Akademisi’nde editör olarak işe başladı. Bu kurumda 3 yıl editörlük yaptıktan sonra yayın koordinatörlüğü görevini yürüttü. On üç yılın sonunda Türkiye Bilimler Akademisi’nden ayrıldı ve İstanbul’a yerleşti. Filiz Çiçek son 7 yıldır çocuk kitapları editörlüğü yapıyor ve BAUSEM-İstanbul Institute bünyesinde eğitimler veriyor, kitaplar yazıyor.

Diğer Editörlerden kategorisi içeriklerini okumak için tıklayın.

Bir Yorum Bırakın

Epostanız gözükmeyecek.